Афганская шкатулка (Федарэнка)
Вельмі кароткі змест
Беларуская вёска Вялікая Паляна, 2005 год. У лясной хатцы жыў адзінокі чалавек, якога мясцовыя жыхары ведалі як барадатага адзінотніка.
Аднойчы зімой ён знайшоў у лесе непрытомную дзяўчынку, якая ўцякла з дому. Крушынскі прытуліў яе ў сваёй хатцы.
Два мясцовыя хлопчыкі, Цім і Валік, пачалі сачыць за леснічоўкай, падазраючы Крушынскага ў нейкіх злачынствах. Каб адвесці ад сябе падазрэнні, Крушынскі расказаў ім гісторыю пра тое, што ён нібыта з'яўляецца супрацоўнікам спецслужбаў і чакае нейкага Васіля, які павінен прывесці іх да схаванай у магіле 'афганца' шкатулкі з каштоўнасцямі.
Крушынскі з Вікай з'ездзілі ў Гомель, дзе знайшлі яе хворую маці ў начлежцы для бяздомных. У гэты час нехта раскапаў магілу 'афганца'. Крушынскага арыштавалі па падазрэнні ў апаганьванні магілы, але дзякуючы назіральнасці Вікі і кемлівасці хлопчыкаў, сапраўдныя злачынцы былі выкрыты.
Гэта праклятыя каштоўнасці, Віка! Я не магу імі распараджацца, не магу траціць іх на сябе, а яны не адпускаюць мяне! Ведаеш выраз сабака на сене? Вось так і я!
У канцы Крушынскі прызнаўся Віцы, што шкатулка сапраўды існавала. Ён знайшоў яе пятнаццаць гадоў таму, калі ставіў помнік на магіле свайго сябра-'афганца'. Аднак каштоўнасці прыносілі яму толькі няшчасце, і ён не мог іх выкарыстоўваць на сябе. Крушынскі купіў Віцы з маці кватэру ў Гомелі і аплаціў вучобу дзяўчынкі ў гімназіі, а сам вярнуўся ў сваю леснічоўку.
Падрабязны пераказ па частках
Дзяленне на часткі і іх назвы – умоўныя.
Пралог. Таямнічая гісторыя ў падмаскоўным шпіталі
У падмаскоўным ваенным шпіталі ў Падольску ляжаў цяжка паранены салдат-«афганец». Ён быў без рук і без адной нагі, цалкам забінтаваны.
Гэта быў увесь у бінтах і ў гіпсе абрубак. У яго не было адной нагі і па плечы абедзвюх рук. Круглая, як шар, галава была цалкам забінтаваная — з бінтоў выглядаў толькі нос, каб дыхаць, і рот, каб есці.
Да яго часта прыходзіў сябар-зямляк з суседняга корпуса, які таксама быў паранены ў Афганістане. Аднойчы доктар Пратасевіч прынёс хвораму магнітафон «Вясна». Праз некаторы час «афганец» памёр падчас аперацыі, а ў магнітафоне выпадкова запісаліся яго словы пра нейкую шкатулку з каштоўнасцямі, якую ён схаваў у Вялікай Паляне.
Частка 1. Высачванне таямнічай леснічоўкі
У вёсцы Вялікая Паляна два хлопчыкі, Цім і Валік, заўважылі, што ў лясной леснічоўцы пасяліўся таямнічы барадаты чалавек. Ён жыў адзінока, амаль ні з кім не размаўляў і толькі зрэдку прыходзіў у вясковую краму.
Хлопчыкі пачалі сачыць за леснічоўкай. Яны заўважылі, што барадач часта ходзіць на паляванне са сваім сабакам Барсам. Аднойчы зімой яны ўбачылі ў вакне леснічоўкі нейкага чалавека, які хаваўся ад іх.
Частка 2. Знаёмства з Крушынскім і Вікай
Аказалася, што ў леснічоўцы жыла дзяўчынка Віка, якую барадаты Крушынскі выратаваў ад смерці ў лесе падчас завірухі. Ён знайшоў яе непрытомную пад снегам і прывёз да сябе.
Я люблю гэтую зямлю. Яна не здаецца мне бяднейшаю за землі заморскія... Мне не ўсё роўна, што за чужакі тут, на маёй зямлі, селяцца. З чым яны сюды прыходзяць. Што яны тут, у маім лесе, робяць.
Частка 3. Гісторыя пра Васіля і шкатулку
Крушынскі расказаў хлопчыкам, што ён працуе ў спецслужбах і чакае нейкага Васіля, які павінен з'явіцца ў Вялікай Паляне. Паводле яго слоў, Васіль быў сябрам забітага ў Афганістане салдата, які перад смерцю расказаў яму пра шкатулку з каштоўнасцямі, схаваную недзе ў вёсцы.
Частка 4. Падарожжа ў Гомель
Крушынскі з Вікай паехалі ў Гомель, адкуль яна была родам. Там яны знайшлі яе маці ў прытулку для бяздомных. Крушынскі заплаціў грошы, каб яе там пакінулі і належна даглядалі. Віка расказала яму сваю гісторыю: яе маці спілася разам з айчымам, яны прадалі кватэру і выкінулі дзяўчынку на вуліцу.
Я не магу пакарыстацца... гэтым. Бо інакш я ўсплыву, на мяне выйдуць! І забяруць куды-небудзь, у які дзіцячы дом, альбо ў 'размеркавальны прыёмнік' — ёсць такія.
Частка 5. Раскопкі магілы і арышт Крушынскага
Доктар Пратасевіч са сваім зяцем Ігарам вырашылі раскапаць магілу салдата ў Вялікай Паляне, спадзеючыся знайсці там шкатулку з каштоўнасцямі. Яны ўначы раскапалі магілу, але нічога не знайшлі. Пасля гэтага бацька Ціма, які быў леснікам, заўважыў сляды раскопак і падазраваў у гэтым Крушынскага.
Крушынскага арыштавалі. Ён не мог выкарыстаць сваё алібі, што быў у Гомелі з Вікай, бо тады б выкрылася яе гісторыя і яе маглі б забраць у дзіцячы дом.
Частка 6. Расследаванне дзяцей і вызваленне Крушынскага
Цім з Валікам і Вікай вырашылі дапамагчы Крушынскаму. Яны знайшлі пальчатку, якую згубіў доктар Пратасевіч падчас раскопак. Дзеці паехалі ў Мінск і з дапамогай таксіста Стася знайшлі дом, дзе жыў доктар.
Як часта бывае, разгадка прыйшла адтуль, адкуль і чакаць яе было немагчыма. Звычайны белагаловы кірпаты беларускі хлапчучок разгадаў-такі тайну пятнаццацігадовай даўнасці!
Дзеці напісалі заяву ў міліцыю, дзе расказалі пра доктара і яго зяця. Пры вобыску ў іх знайшлі доказы іх віны - брудны камбінезон і другую пальчатку. Крушынскага вызвалілі.
Частка 7. Таямніца шкатулкі і новае жыццё
Крушынскі прызнаўся Віцы, што шкатулка з каштоўнасцямі сапраўды існавала. Ён забраў яе з магілы яшчэ пятнаццаць гадоў таму, калі ставіў помнік свайму сябру. Аднак ён не мог карыстацца гэтымі каштоўнасцямі - яны быццам былі праклятыя і прыносілі толькі няшчасце.
Можа, закляцце з гэтых каштоўнасцей здымаецца менавіта так: не на сябе трэба іх траціць, а на іншых? На тых, каму гэтыя каштоўнасці неабходныя, хто мае ў іх сапраўдную патрэбу.
Крушынскі купіў Віцы і яе маці кватэру ў Гомелі, аплаціў навучанне дзяўчынкі ў гімназіі і паклаў грошы на яе рахунак у банку. Ён падарыў ёй чорную жамчужыну і вярнуўся ў сваю леснічоўку, бо не мог пакінуць месца, дзе была схавана шкатулка.
'Ча-каць! Ча-каць! Ча-каць!' — старанна, упарта выстуквалі колы. Тое ж самае застаецца і нам з вамі, шаноўныя чытачы. Чакаць. Чакаць! І верыць, што ўсё будзе добра.