Вельмі кароткі змест
Беларусь, канец XIX стагоддзя. Малады навуковец-фалькларыст трапіў у таямнічы маёнтак Балотныя Яліны, дзе жыла маладая шляхцянка Надзея Яноўская.
Беларэцкі даведаўся пра праклён, які навіс над родам Яноўскіх: прывід караля Стаха з дваццаццю коннікамі пераследаваў нашчадкаў здрадніка Рамана Яноўскага. У маёнтку адбываліся дзіўныя падзеі: з'яўляўся Малы Чалавек і Блакітная Жанчына, чуліся таямнічыя крокі.
За якія грахі караешся ты, мой народ, за што ты мяцешся па ўласнай зямлі, як асенняе лісце? Які забаронены яблык з'еў першы Адам майго племя?
Беларэцкі сам сутыкнуўся з дзікім паляваннем і вырашыў дапамагчы Надзеі. Ён выкрыў змову: апякун дзяўчыны Дубатоўк з бандай злачынцаў пераапраналіся ў прывідаў, каб давесці яе да вар'яцтва і завалодаць маёнткам. Падчас расследавання загінуў сябар Беларэцкага Свеціловіч.
У фінальнай бітве Беларэцкі з дапамогай сялян перамог банду Дубатоўка. Той загінуў у багне, уцякаючы ад пагоні. Выявілася, што Малы Чалавек быў хворым братам забітага ўпраўляючага Бермана, а Блакітная Жанчына - вынікам самнамбулізму Надзеі.
Надзея і Беларэцкі пакахалі адно аднаго і пажаніліся. Яна аддала маёнтак пад бальніцу і школу, а зямлю - сялянам. Яны пражылі доўгае і шчаслівае жыццё разам, нават у Сібіры, куды Беларэцкі трапіў у 1902 годзе. На схіле гадоў 96-гадовы Беларэцкі ўспамінаў гісторыю дзікага палявання як сімвал цемры і жаху, якія яшчэ існуюць на зямлі.
Падрабязны пераказ па раздзелах
Назвы раздзелаў — умоўныя.
Раздзел 1. Уступ. Знаёмства з апавядальнікам
Гісторыю распавёў Андрэй Беларэцкі, якому на момант аповеду было дзевяноста шэсць гадоў. Ён прадставіўся як дапытлівы чалавек, які лічыў, што яго доўгае жыццё было насычаным і цікавым. Нягледзячы на сталы ўзрост, ён захоўваў аптымістычны погляд на жыццё і нават жартаваў наконт меркавання, што доўгія гады даюцца дурням для кампенсацыі разумовага недахопу вопытам.
Раздзел 2. Прыбыццё ў Балотныя Яліны
Малады навуковец-фалькларыст Андрэй Беларэцкі падарожнічаў па глухіх кутках губерні, збіраючы народныя легенды. У дрэннае надвор'е ён з фурманам трапіў у таямнічы маёнтак Балотныя Яліны. Спачатку іх не хацелі пускаць, але пасля доўгіх перамоў старая ахмістрыня адчыніла дзверы.
Гэта была візантыйская Беларусь! Гэта быў край паляўнічых і намадаў, чорных смалакураў, ціхага, такога прыемнага здалёк, звону забытых цэрквачак над дрыгвой, край лірнікаў і цемры
У велізарным халодным доме жыла маладая гаспадыня Надзея Яноўская - апошняя прадстаўніца старажытнага роду. Яна ніколі не выязджала з маёнтка і вяла адзінокае жыццё сярод партрэтаў продкаў. Надзея прасіла Беларэцкага застацца на некалькі тыдняў, пакуль не скончацца цёмныя восеньскія ночы.
Раздзел 3. Знаёмства з легендай
У бібліятэцы Беларэцкі сустрэў упраўляючага Ігнася Бермана-Гацэвіча, які расказаў яму легенду пра караля Стаха. У 1602 годзе малады шляхціц Стах Горскі, які меў каралеўскую кроў, планаваў паўстанне за незалежнасць. Ён давяраў магнату Раману Яноўскаму і нават правёў з ім рытуал пабрацімства.
Аднак Раман здрадзіў яму - запрасіў на паляванне і забіў. Перад смерцю Стах пракляў род Яноўскіх да дваццатага калена. З тых часоў яго прывід з дваццаццю коннікамі з'яўляецца на балотах, пераследуючы нашчадкаў здрадніка. Берман распавёў, як два гады таму ён сам быў сведкам з'яўлення дзікага палявання, калі загінуў бацька Надзеі.
Раздзел 4. Баль у гонар паўналецця
У Балотных Ялінах адбыўся баль з нагоды паўналецця Надзеі Яноўскай. На свята з'ехалася каля сарака гасцей з навакольнай шляхты. На баль прыехаў апякун Надзеі - Грынь Дубатоўк, вялізны і вясёлы чалавек у старадаўняй вопратцы.
На вечары таксама прысутнічаў Алесь Варона, вядомы скандаліст і брэцёр, які канфліктаваў з Беларэцкім. Сітуацыю разрадзіў Дубатоўк. Беларэцкі пазнаёміўся з Андрэем Свеціловічам, былым студэнтам і далёкім сваяком Яноўскіх, які прызнаўся ў каханні да Надзеі.
Людзі грызуцца, як павукі ў банцы. Шляхта памірае. Калісьці мы былі моцнымі, як камень, а зараз мы... ведаеце, калі раскалоць камень са старога будынка, у ім будуць слімакі
Раздзелы 5-7. Расследаванне і небяспечныя падзеі
Беларэцкі накіраваўся да дома Дубатоўка па загадзе Надзеі Яноўскай. У доме адбылася п'яная вечарына, дзе ўзнік канфлікт з Алесем Варонам, які абразіў Беларэцкага і Надзею. Спрэчка перарасла ў дуэль у цёмным пакоі. Варона страляў тры разы і прамахнуўся, а Беларэцкі адным стрэлам раніў яго ў вуха.
Вяртаючыся дадому ноччу праз пусткі, Беларэцкі сутыкнуўся з дзікім паляваннем караля Стаха - дваццаццю коннікамі на чале з таямнічым правадыром. Яны пачалі пераследаваць яго. Беларэцкі бег да Балотных Ялін, спрабуючы заблытаць сляды.
Бязгучна скакала па верасе дзікае паляванне караля Стаха, імчалі шэрыя, туманныя, нахіленыя наперад постаці... Здані не маглі быць такімі рэальнымі, людзі не маглі быць такімі прывіднымі
Ён паспеў дабегчы да палаца, дзе яго ўпусціла Надзея Яноўская. Дзяўчына прызналася, што вельмі баялася за яго, а Беларэцкі пакляўся адпомсціць прывідам за яе пакуты. На наступны дзень Беларэцкі знайшоў на яліне ліст з пагрозамі, дзе яго папярэджвалі не ўмешвацца ў справы праклятых радоў.
Раздзелы 8-11. Раскрыццё таямніц
Беларэцкі накіраваўся ў фальварак Жабічы, які належаў Кульшам. Ён сустрэў галодную жанчыну з дзіцём, якая распавяла пра тое, як іх выгналі з зямлі, а яе мужа забілі. Яна таксама згадала пра дзікае паляванне, якое забірае ў багну тых, хто пратэстуе супраць выгнання.
Мы былі такія абыякавыя да народа, які пакутаваў з намі поруч і ад нас, мы лічылі яго быдлам, мы лілі віно, а яны лілі кроў. Яны не бачылі нічога, акрамя дрэннага хлеба
Беларэцкі выкрыў таямніцу начных крокаў у палацы. Ён сачыў за ахмістрыняй і трапіў у патаемны пакой праз схаваны ход у шафе. У падземным архіве ён знайшоў ахмістрыню, якая аказалася Закрэўскай, дачкой чалавека, які калісьці прэтэндаваў на спадчыну Яноўскіх. Яна шукала дакументы, якія маглі б пацвердзіць яе правы на маёнтак.
Падчас расследавання Беларэцкі сустрэў Малога Чалавека - легендарнага прывіда Балотных Ялін. Аказалася, што гэта быў брат Бермана - ідыёт, якога той хаваў у тайных хадах і выкарыстоўваў для запалохвання жыхароў.
Свеціловіч быў забіты пасля таго, як даведаўся пра нешта важнае. Перад смерцю ён атрымаў ліст, падпісаны як 'Лікол'. Беларэцкі не паспеў выратаваць сябра - калі ён дабег да месца, то пачуў стрэл. Свеціловіч быў забіты стрэлам у скронь, а дзесяць коннікаў зніклі ў хмызах.
Раздзелы 12-15. Фінальная развязка
Беларэцкі трапіў пад суд за збіццё прыстава, але здолеў выкарыстаць свой статус члена Імператарскага геаграфічнага таварыства, каб пазбегнуць пакарання. Суддзя прызн��ўся, што атрымаў ліст з грашыма ад чалавека, які меў намер ажаніцца з Яноўскай ці дамагчыся яе смерці.
Рыгор паведаміў Беларэцкаму пра знойдзеную ў лесе схованку, дзе ён бачыў будыніну і чуў конскае ржанне. Ён прапанаваў арганізаваць засаду з мясцовымі сялянамі. Надзея Яноўская раскрыла, што 'Лікол' - гэта дзіцячая мянушка Рыгора Дубатоўка.
План Дубатоўка заключаўся ў тым, каб давесці Надзею да вар'яцтва або смерці, не дапусціць яе замужжа і атрымаць права на маёнтак праз падробленыя дакументы. Беларэцкі з дапамогай сялян арганізаваў засаду і сутыкнуўся з паляўнічымі на чале з Варонам, які аказаўся несапраўдным каралём Стахам.
Раздзелы 16-19. Эпілог
Пасля перамогі над дзікім паляваннем Беларэцкі вярнуўся ў Балотныя Яліны стомлены і брудны. У паўсне ён убачыў постаць Блакітнай Жанчыны, якая выглядала падобнай і адначасова непадобнай на Надзею Яноўскую. Хапаючы здань за рукі, ён зразумеў, што гэта сама Надзея ў стане самнамбулізму.
Мы, беларусы, рэдка ўмеем кахаць па-сапраўднаму, не ахвяруючы чымсьці, і я не быў выключэннем з правіла. Звычайна мы мучым тую, якую кахаем, а самі мучымся яшчэ больш
Надзея і Беларэцкі пакінулі маёнтак Балотныя Яліны. Яна вырашыла аддаць старыя рэчы ў музеі, а палац пераабсталяваць пад бальніцу і школу. Астатнюю маёмасць яна перадала сялянам, якія дапамаглі ім у барацьбе з дзікім паляваннем. Яны пераехалі ў горад, дзе знялі невялікую хатку з садам. Праз два месяцы Надзея паведаміла пра цяжарнасць, і яе хвароба прайшла.
Яны пражылі доўгае і шчаслівае жыццё разам, нават у Сібіры, куды Беларэцкі трапіў у 1902 годзе. Надзея была яму не проста жонкай, але і сябрам да самай смерці. У эпілогу 96-гадовы Беларэцкі прызнаваўся, што яму дагэтуль сняцца верасовыя пусткі і дзікае паляванне караля Стаха.
Я прачынаюся і думаю, што не прайшоў ягоны час, пакуль ёсць цемра, голад, нераўнапраўе і цёмны жах на зямлі. Яно - сімвал усяго гэтага