Вельмі кароткі змест
Беларусь, восень 1941 года. Шасцёра чырвонаармейцаў атрымалі загад утрымліваць чыгуначны пераезд на працягу сутак, каб прыкрыць адступленне свайго палка.
Ноччу адзін з байцоў, Пшанічны, уцёк да немцаў, спадзеючыся здацца ў палон, але быў расстраляны імі. На світанні немцы пачалі наступленне. У першым баі загінуў Фішар, які прыкрываў пераезд. Пасля другой атакі быў паранены Карпенка.
Калі немцы пачалі трэцюю атаку, Свіст падарваў сябе разам з варожым танкам на мосце. Аўсееў спрабаваў уцячы, але быў застрэлены Глечыкам. На пераездзе застаўся толькі малады баец Глечык.
Марудна пасоўваючыся пад аблокамі і самотна-квола курлыкаючы, ляцеў там у невядомую далеч невялікі ланцужок журавоў... Ад іх амаль чалавечай роспачы аж здрыгануўся здзіўлены Глечык
Глечык разумеў, што яму не выжыць, але вырашыў змагацца да канца. Ён успамінаў сваё жыццё, маці, якую пакінуў праз крыўду на яе новае замужжа, і шкадаваў пра сваю ранейшую дзіцячую абразлівасць. Немцы рыхтаваліся да чарговай атакі, і Глечык, адзінокі на пераездзе, чакаў свайго лёсу.
Падрабязны пераказ па главах
Назвы глаў — умоўныя.
Глава 1. Чыгуначны пераезд
На звычайным чыгуначным пераездзе камбат пакінуў шасцярых байцоў, каб на суткі затрымаць наступленне немцаў. Месца было зручнае - насып скончыўся, рэйкі ішлі па жвіры амаль на ўзроўні зямлі. Побач стаяла тынкаваная будка-старожка, дзе раней жыў вартаўнік. Цяпер будка была пустая, толькі рыпалі на ветры дзверы.
Сумны восеньскі адвячорак поўніўся шэрасцю фарбаў, надакучлівай сцюдзёнай золлю і ўсёабдымнай трывогай навіслай над краем бяды
Старшына Карпенка сабраў байцоў і паставіў баявую задачу - трымаць дарогу суткі, пакуль батальён не адыдзе за лес і не ўмацуецца там. Байцы пачалі акопвацца. У сакрэт наперад выслалі Фішара.
Глава 2. Першая ноч на пазіцыі
Ноччу пачаўся дождж. Байцы працягвалі капаць акопы і злучальную траншэю. Свіст прапанаваў згатаваць вячэру з рэштак харчоў. Ён знайшоў у Пшанічнага сала і зварыў кашу. За вячэрай Свіст расказаў сваю гісторыю.
Глава 3. Мінулае Карпенкі
Старшыне Карпенку прысніўся сон пра яго мінулае. Ён успомніў сваю сям'ю, братоў, жонку Кацю. Да вайны ён служыў старшынай роты, пасля фінскай вайны звольніўся ў запас, працаваў намеснікам дырэктара льнозавода. Быў шчаслівы з маладой жонкай-настаўніцай, чакалі дзіця. Але пачалася вайна.
Глава 4. Гісторыя Свіста
Свіст расказаў, як трапіў у турму. Ён працаваў у хлебным магазіне, звязаўся з бандай, якая крала хлеб. Закахаўся ў дзяўчыну Лёльку, але яна аказалася звязана з бандытамі. Пасля бойкі з галоўным бандытам Фраловым Свіст выдаў усю банду міліцыі. Яго асудзілі на 5 гадоў, адбыў 2 гады ў Сібіры. Калі пачалася вайна, папрасіўся на фронт.
Глава 5. Успаміны Глечыка
Глечык успамінаў сваё дзяцінства на цагельным заводзе, дзе працаваў яго бацька. Бацька загінуў ад удару токам, калі спрабаваў дапамагчы суседу. Маці пайшла працаваць на завод. Праз год яна выйшла замуж за бухгалтара Кузьмічэнкава. Глечык не змог прыняць айчыма, уцёк у Віцебск, паступіў у ФЗН. Калі пачалася вайна, пайшоў у армію.
Глава 6. Мінулае Фішара
Ён ведаў, што гэта пакутна і марудна нараджаўся ў ім той, на каго ён менш за ўсё рыхтаваў сябе, – нараджаўся баец
Фішар быў кандыдатам мастацтвазнаўства, спецыялістам па італьянскім Адраджэнні. Ён не служыў у войску, не ўмеў страляць, але паступова станавіўся сапраўдным байцом. У яго душы ішла барацьба паміж былым інтэлігентам і новым ваенным чалавекам.
Глава 7. Здрада Пшанічнага
Свая рубашка бліжэй да цела, а жыццё для яго даражэй за ўсё, і захаваць яго можна, толькі кінуўшы зброю і здаўшыся немцам
Пшанічны вырашыў здацца ў палон. Ён быў сынам кулака, усё жыццё адчуваў сябе чужым у савецкім грамадстве. Яго не прынялі ў тэхнікум, не ўзялі ў камсамол. Ён спадзяваўся, што немцы ацэняць яго здраду і дадуць добрую пасаду. Але калі ён падышоў да немцаў з паднятымі рукамі, яны проста застрэлілі яго.
Глава 8. Гібель Фішара
Відаць, барацьба за права жыць была важней за мастацтва, і ёй, пэўна, суджана перажыць яго. Гэты нечаканы вывад трохі супакоіў Фішара
Раніцай з'явіліся нямецкія матацыклісты. Фішар стаяў у сакрэце на пагорку. Ён дрэнна бачыў з-за блізарукасці, але ўсё ж здолеў падбіць афіцэра ў калясцы. Немцы адразу расстралялі яго з аўтаматаў. Побач з яго целам засталася ляжаць кніга пра Бенвенута Чэліні.
Глава 9. Першы бой
Пачаўся бой. Немцы пайшлі ў атаку з танкамі і пяхотай. Карпенка быў паранены ў галаву, але працягваў камандаваць. Свіст падбіў два танкі, але яго ПТР быў разбіты. Тады ён узяў дзве гранаты і кінуўся пад трэці танк, падарваўшы яго і загінуўшы сам. Аўсееў спрабаваў уцячы, але Глечык застрэліў яго з кулямёта.
Глава 10. Жураўліны крык
У спапялелую ад гора душу байца дыхнула замілаванай шчаслівай мінуўшчынай яго дзяцінства, шчымлівым болем па ўсім тым, што перажыта, пакінута
Глечык застаўся адзін на пераездзе. Карпенка памёр ад ранення. У небе ляцелі жураўлі, адзін адстаў ад чарады і жаласна крычаў. Гэты крык нагадаў Глечыку пра яго маці, пра дом, пра ўсё страчанае. Ён разумеў, што хутка загіне, але быў гатовы змагацца да канца.