Вельмі кароткі змест
Беларуская вёска, 1941-1943 гады. На хутары жылі Пятрок і Сцепаніда Багацькі.
Калі пачалася нямецкая акупацыя, на іх хутар прыехалі немцы і пачалі гаспадарыць. Яны забілі карову Бабоўку, прымушалі гаспадароў працаваць на іх і здзекваліся з іх. Сцепаніда не магла змірыцца з такім становішчам і аднойчы скрала нямецкую вінтоўку, якую кінула ў калодзеж.
Зло не можа спарадзіць нічога, апроч зла, на іншае яно не здольна. Але бяда ў тым, што людская дабрыня перад злом бяссільна, зло лічыцца толькі з сілай і баіцца адно толькі кары.
Пятрок, наадварот, спрабаваў прыстасавацца да новых умоў, нават іграў немцам на скрыпцы. Гэта выклікала ў Сцепаніды злосць і незадаволенасць. Калі немцы забілі нямога пастушка Янку, які дапамагаў партызанам, Сцепаніда вырашыла адпомсціць. Яна дамовілася з Карнілам пра бомбу, каб падарваць мост, які выкарыстоўвалі немцы.
Паліцаі арыштавалі Пятрока і прымусілі яго працаваць на будаўніцтве моста. Сцепаніда засталася адна на хутары пад наглядам паліцая Недасекі. Яна схавала бомбу ў зямлі і чакала зручнага моманту для помсты. У канцы аповесці ад хутара засталіся толькі руіны, а ад былога жыцця - толькі ўспаміны і адзінокая скалечаная ліпа каля былой брамы.
Падрабязны пераказ
Дзяленне пераказу на раздзелы – умоўнае.
Хутар Яхімоўшчына: месца трагедыі
На месцы былога хутара Яхімоўшчына засталіся толькі рэшткі былой сядзібы. Час і прырода амаль цалкам знішчылі сляды чалавечага жытла. Толькі вугал падмурка, груда бітай цэглы і два гранітныя прыступкі нагадвалі пра тое, што тут калісьці стаяла хата. Навокал усё зарасло дзікай расліннасцю - шыпшынай, лопухам, крапівой і малінай.
Час і людзі не шмат чаго пакінулі ад колішняй хутарской сядзібы, рэшткі якой спакваля праглынула зямля і развеяў вецер... Усё, апроч непадуладнай часу, цярплівай і негаваркой чалавечай памяці.
Калодзеж знік, яго драўляная канструкцыя згніла ці была разабрана людзьмі, а вада сышла ў глыбіню зямлі. Сярод пустазелля вырасла дзікая груша, магчыма, нашчадак былых культурных груш ці выпадковы сеянец, прынесены птушкамі. З дарогі мала што нагадвала пра былую сядзібу, акрамя адной з дзвюх ліп, якія калісьці стаялі каля ўваходнай брамы.
Пятрок і Сцепаніда: першыя дні акупацыі
На хутары жылі Пятрок і Сцепаніда Багацькі. Сцепаніда пасвіла сваю карову Бабоўку каля хутара, калі заўважыла незвычайныя паводзіны нямога пастушка Янкі, які пачаў паварочваць свой статак назад. Гэта выклікала ў яе трывогу.
«Што будзе? Чаго чакаць ад немцаў? Дзе нашы, і калі настане канец гэтай калатнечы?» — паныла думаў Пятрок. Але бяды сабе яна не хацела, у яе быў адчайны намер.
Нямецкая ўлада на хутары
Немцы прыбылі на хутар на світанні. Яны пачалі кватараваць у хаце Багацькаў, што выклікала ў Сцепаніды страх і незадаволенасць. Пятрок і Сцепаніда спрабавалі схаваць сваю маёмасць, уключаючы карову Бабоўку, свінчо і курэй. Немцы пачалі выкарыстоўваць рэсурсы хутара, патрабавалі малако ад каровы.
Вайна, канешне, нікому не ў радасць, лічы — усім гора, але калі тое гора праз немца, чужынца якога, дык што ж тут і дзівіцца, гэта як мор — чума ці халера, тут на каго наракаць?
Успаміны пра калектывізацыю
У час акупацыі Сцепаніда часта ўспамінала мінулае, асабліва перыяд калектывізацыі. Яна ўспамінала вечар на лікбезе, дзе яна і іншыя вучыліся чытаць і пісаць. Там яна сустрэла Анюту, якая падзялілася з ёй сваімі праблемамі - яна і Васіль Ганчарык хацелі ажаніцца, але бацька Анюты быў супраць вянчання без папа.
Пасля заканчэння вайны маладыя мужчыны вярнуліся дадому, поўныя надзей на новае жыццё. Сцепаніда і Пятрок, якія жылі на хутары пад апекай пана Яхімоўскага, рыхтаваліся да вясновага севу. Аднак іх планы былі разбураны, калі на хутар прыехалі прадстаўнікі ўлады, якія абвясцілі экспрапрыяцыю маёмасці Яхімоўскага і перадачу яе народу.
Гібель Янкі і пагрозы паліцаяў
Уначы на хутары адбылася перастрэлка, і немцы забілі нямога пастушка Янку, што стала шокам для Сцепаніды і Пятрока. Яны разумелі, што іх жыццё пад акупацыяй становіцца ўсё больш небяспечным і няпэўным. На хутар пачалі прыходзіць паліцаі, якія патрабавалі ад Пятрока самагон.
Пятрок і самагон: спроба выжыць
Пятрок вымушаны быў заняцца вырабам самагону, каб адкупіцца ад паліцаяў. Ён рабіў гэта ў лесе, спрабуючы схаваць сваю дзейнасць ад немцаў. Аднак паліцаі, асабліва Каландзёнак, працягвалі патрабаваць усё больш і больш гарэлкі, пагражаючы расправай.
Арышт Пятрока і рашэнне Сцепаніды
Паліцаі арыштавалі Пятрока, абвінаваціўшы яго ў вырабе самагону і супрацоўніцтве з партызанамі. Яго збілі і звязалі, пагражаючы павесіць.
Пятрок знік, прапаў з гэтага свету, як і для яго прапалі гэты хутар, роў, Сцепаніда, іхнія дзеці Фенька і Федзя — прапаў цэлы свет.
Апошні супраціў Сцепаніды
Пасля арышту Пятрока Сцепаніда вырашыла дзейнічаць. Яна сустрэлася з Карнілам, які меў бомбу, схаваную ля моста. Сцепаніда планавала выкарыстаць яе, каб знішчыць мост і перашкодзіць нямецкім войскам.
Не, гэтага ім дараваць нельга. Век такое не даруецца ім. Такога нельга дараваць нікому. Нават скаціне такое не даруюць, а людзям тым болей.
Хай яна спрахне, гэта вайна, як перажыць яе, як дачакацца дзяцей? І тое, і гэта, мабыць, ужо не пад сілу. Не па магчымасці. Але што ж тады ёй па сіле? Што па яе магчымасці?
Сцепаніда разумела, што яе дзеянні могуць прывесці да смерці, але яна была гатовая ахвяраваць сабой дзеля барацьбы з ворагам. Яна схавала бомбу ў зямлі, чакаючы зручнага моманту для здзяйснення свайго плана.