Кветка пажоўклая (Зарэцкі)
Вельмі кароткі змест
Беларускі горад, 1920-я гады. Партыйны работнік Булановіч пазнаёміўся з загадчыцай дзіцячага дома Гарновай падчас інспекцыі.
Гарнова зацікавіла Булановіча, і ён пачаў часта наведваць дзіцячы дом. Паміж імі ўзнікла каханне. Аднак Гарнова была меланхалічнай і часта казала пра смерць. Яна расказала Булановічу сваё мінулае: як дачка памешчыка, яна далучылася да рэвалюцыі, працавала ў ЧК і нават падпісала смяротны прыгавор свайму брату.
Булановіч прапанаваў Гарновай выйсці за яго замуж, але яна адмовілася, не жадаючы губляць апошнюю радасць у жыцці. За іх адносінамі назіраў закаханы ў Гарнову настаўнік Абшарскі, які прасіў Булановіча ажаніцца з ёй і выратаваць яе.
Аднойчы ўвечары Гарнова папрасіла Булановіча пачакаць яе ў дзіцячым доме, пакуль яна сходзіць да сяброўкі. Яна развіталася з ім доўгім пацалункам і пайшла. Булановіч чакаў усю ноч.
Раніцай ён даведаўся, што Гарнова кінулася пад цягнік. У яе запісцы было напісана:
Згубіла сваё месца ў жыцці. Дык навошта жыць? М.Гарнова
Булановіч адчуў палёгку ад таго, што вызваліўся ад пачуцця, якое аслабляла яго волю. Ён успомніў словы свайго сябра Арончыка, які назваў Гарнову «кветкай пажоўклай» — адной з тых, хто не вытрымаў новага жыцця.
Падрабязны пераказ па раздзелах
Назвы раздзелаў у пераказе – умоўныя.
Раздзел 1. Першая сустрэча з Гарновай
Булановіч упершыню сустрэў Гарнову падчас інспекцыі дзіцячых дамоў разам з Арончыкам. Яны наведалі дом №30 на Чэрвеньскай вуліцы, дзе яна працавала загадчыцай.
Дзіўны гэты Арончык. Гэта ж ён так назваў яе: 'Кветка пажоўклая...' Калі ж Булановіч хацеў распытаць што пра гэту жанчыну, Арончык махнуў нецярпліва: 'Эт, кінь ты. Не варта аб гэтым...'
Гарнова зрабіла на Булановіча моцнае ўражанне. Яна была невысокага росту, але мела зграбны стан і мяккую акругласць форм. На яе твары заўважалася цьмяная бледнасць і маленькія празрыстыя зморшчыкі вакол вачэй. Калі яна ўсміхалася, зморшчыкі збіраліся праменьчыкамі і надавалі яе твару асаблівую прыветнасць. У яе зеленаватых вачах часам з'яўляліся гарэзлівыя агеньчыкі, а часам яны халадзелі ад нейкай палахлівай маркоты.
Пасля агляду дзіцячага дома яны размаўлялі ў канцылярыі. Калі Булановіч спытаўся, ці задавальняе яе гэтая праца, у вачах Гарновай з'явіўся халодны спалох. Яна адказала ўхіліста, што часам задавальняе. Арончык, які, відавочна, добра ведаў Гарнову, спрабаваў разрадзіць атмасферу жартам, але яна засталася задуменнай.
Раздзел 2. Нараджэнне пачуцця
Пасля гэтай сустрэчы Булановіч не мог перастаць думаць пра Гарнову. Ён спрабаваў зразумець прычыну свайго захаплення ёю і прыйшоў да высновы, што гэта не проста каханне, а нейкая глыбокая цікавасць, якая перарастала ў назойлівую патрэбнасць зразумець яе, разгадаць тое, што хавалася за халодным бляскам яе вачэй.
На партыйным сходзе ў тэатры яны зноў сустрэліся. Гарнова падышла да яго першай, і яны размаўлялі пра сходы. Яна прызналася, што любіць вялікія сходы, дзе можна растварыцца ў масе і забыцца на ўсё асабістае. Яна ўспамінала мінулыя часы, калі адчувала сябе часткай калектыву, поўнай энергіі і рашучасці.
Я злілася з ёй, у ёй растапілася, працялася наскрозь агульнай сталёвай думкай, агульным бурлівым пачуццём... І як лёгка, добра было тады! Я ўвесь час была тады быццам у нейкім чароўным хмелі
Раздзел 3. Прапанова Абшарскага
Аднойчы да Булановіча прыйшоў Абшарскі з нечаканай прапановай. Ён прасіў Булановіча ажаніцца з Гарновай, каб выратаваць яе ад адзіноты і адчаю.
Абшарскі прызнаўся, што сам кахае Гарнову, але яна не адказвае яму ўзаемнасцю. Ён бачыў, што яна кахае Булановіча, і лічыў, што толькі ён можа дапамагчы ёй. Перад тым як сысці, Абшарскі паведаміў, што нядаўна знайшоў у Гарновай рэвальвер і адабраў яго.
Раздзел 4. Прызнанне ў каханні
Гарнова і Булановіч пайшлі разам у лес за горадам. Там, у цішыні сасновага бору, яна прызналася яму ў каханні. Булановіч адчуў, што і сам кахае яе. Але калі ён хацеў абняць яе, Гарнова вырвалася, сказаўшы, што не хоча, каб было так проста, што лепш захаваць пачуццё нездаволенага жадання.
Апала навальніца бурлівая, жыццё пачало ўкладвацца ў сталыя рамкі. Пачалася другая работа - руплівая, нудная. Я лішняй пачула сябе, не магла прыстасавацца да гэтае новае працы
Раздзел 5. Роздум пра будучыню
Гарнова расказала Булановічу сваю гісторыю. Яна была дачкой памешчыка з Віленшчыны, але далучылася да рэвалюцыі і стала чэкісткай. Яна падпісала смяротны прыгавор свайму брату, які быў контррэвалюцыянерам. Пасля гэтага бацька праклянуў яе. Гэтыя падзеі пакінулі глыбокі след у яе душы.
Ведаеш, Алесь, я баюся, каб не звар'яцець. Часам ужо непрытомнасць нейкая находзіць. Тады страх агнявы калоціць усю. Усё тое ўваччу, што было калісь...
Раздзел 6. Адмова ад шлюбу
Аднойчы ўвечары Булановіч прапанаваў Гарновай выйсці за яго замуж. Ён лічыў, што іх каханне павінна знайсці сваё лагічнае працягненне ў шлюбе. Але Гарнова катэгарычна адмовілася.
Я не хачу псаваць сабе апошнюю ўцеху. Я ведаю, як гэта будзе: шэрасць, нуда, беспрасвецце. Усё тое прыгожае, што ёсць цяпер, што захапляе, хвалюе, - усё гэта знікне...
Раздзел 7. Апошні вечар
Аднойчы ўвечары Гарнова была асабліва маркотнай. Яна гаварыла пра сваю любоў да чыгункі, пра тое, што яна бачыць у ёй нешта вялікае і магутнае, шлях да новага жыцця. Яна сказала Булановічу, што памрэ на чыгунцы. Потым яна папрасіла яго застацца ў яе пакоі і чакаць, пакуль яна вернецца ад сяброўкі.
Раздзел 8. Трагічная развязка
Гарнова не вярнулася. Раніцай Булановіч пайшоў на чыгунку і даведаўся, што ноччу цягнік зарэзаў жанчыну. Гэта была Гарнова. Яе цела было моцна пашкоджана. У пакгаўзе Булановіч убачыў яе апошнюю запіску: «Згубіла сваё месца ў жыцці. Дык навошта жыць?»
Раздзел 9. Вяртанне да жыцця
Пасля смерці Гарновай Булановіч адчуў не толькі глыбокі жаль, але і нейкае палягчэнне. Ён разумеў, што гэта вызваліла яго ад тых ліпучых путаў, якія цягнулі яго ў дрыгвяную багну. Ён зноў адчуў смагу да жыцця, поўнага здаровага, магутнага руху.
Кветка пажоўклая. І таму адляцела, адпала ад дрэва жыцця, зволіла месца здароваму, свежаму. І нямала было такіх кветак, што прыцягнуліся к сонцу Кастрычніка...