Вельмі кароткі змест
Беларуская вёска, 1860-я гады. Бацька галоўнага героя, калі той нарадзіўся ў сакавіку, прадказаў яму цяжкі лёс.
Хрысціць дзіця было няпроста: мост праваліўся, і хрысцілі яго вадой з ракі. Праз памылку кумы хлопца назвалі Аліндаркам. Неўзабаве памерла маці, бацька ажаніўся, але пачаў піць і скончыў жыццё самагубствам. Хлопца ўзяла да сябе цётка, а потым аддала на выхаванне чужому чалавеку.
Калі Аліндарку споўнілася дваццаць гадоў, у хату завітаў ураднік. Даведаўшыся пра незвычайнае імя хлопца, ён западозрыў яго ў хаванні ад рэкруцтва. У турме Аліндарка задумаўся пра каштоўнасць волі.
Як ужо ж скаціна тая
Або гадзіна праклята
І та цану волі знае,
Што ж для нашага-то брата,
Меўшы розум не скацінны,
Як знаць волю мы павінны?..
Айчым не пакінуў пасынка ў бядзе: сабраў усе неабходныя паперы, даказаў, што хлопец сапраўды Каліста, і дамогся яго вызвалення. Восенню Аліндарка вярнуўся ў родную вёску.
Падрабязны пераказ
Падзел пераказу на часткі – умоўны.
Нараджэнне і хрышчэнне. Прадказанне бацькі
Як я толькі нарадзіўся -
Бацька сказаў: «Кепска будзе!»
Ну дык жа ж не памыліўся:
Здзекавалісь Бог і людзе.
Нарадзіўся хлопец у сакавіку, у цяжкі для гаспадаркі час. У хаце не было ні хлеба, ні бульбы, ні дроў. Для хрышчэння трэба было пазычыць грошы, прадаць каня ці карову.
Праз тыдзень павезлі дзіця хрысціць у Макрова. Але ў Аборках мост сарвала, і дзіця было слабое. Кума сама зачарпнула вады з Беразіны і тройчы абліла хлопчыка. Вярнуўшыся дадому, кумы добра выпілі і разышліся.
На наступны дзень маці пайшла да кумы даведацца пра імя дзіцяці. Кума схлусіла, што ксёндз даў імя з календара. Маці, вярнуўшыся дадому, пачала называць сына Аліндаркам, хоць такога імя і не існавала.
Смерць бацькоў і сіроцкае дзяцінства
Пасля нараджэння сына справы ў сям'і пайшлі яшчэ горш. Здох конь, пала цялушка. Маці, не вытрымаўшы гора, захварэла і праз тры гады памерла.
А мне чагось, сам не знаю,
Смутна, цяжка, цякуць слёзы.
Рос я гэтак за вачыма,
Ужо трэйчы спавядаўся
Бацька, застаўшыся адзін, спрабаваў жаніцца зноў, але ніхто не хацеў ісці за беднага ўдаўца з малым дзіцём. Адна сказала, што выйдзе, калі ён аддасць сына ў людзі. Бацька, не вытрымаўшы гора, пачаў піць і неўзабаве павесіўся каля плота.
Пасля смерці бацькі Аліндарку ўзяла да сябе цётка, але і яна хутка памерла. Хлопец стаў круглым сіратой. Айчым, які ўзяў яго да сябе, быў добрым чалавекам і ставіўся да Аліндаркі як да роднага сына.
Арышт і вайсковая служба
Аднойчы да іх у хату завітаў ураднік. Убачыўшы Аліндарку на печы, ён пачаў распытваць пра яго. Праз тыдзень прыехаў асэсар і абвінаваціў хлопца ў ухіленні ад вайсковай службы.
У турме, як у тым гробе,
Ў адну твар усіх паробе!
Ішлі, ішлі гэтак з гоні.
А смрод такі, што ад воні
Мне аж дух у грудзях спёрла,
Як бы цісне хто за горла.
Аліндарку арыштавалі і пасадзілі ў турму. Там ён сустрэў шмат зняволеных, якія навучылі яго, як паводзіць сябе на допытах. На ўсе пытанні ён адказваў, што нічога не ведае пра сваё паходжанне.
Помні, - кажа, - мяне, сыну,
А я хіба што сам згіну,
А цябе вярну да вёскі,
Хіба б ужо гнеў быў Боскі
Або б Праўда гдзесьці змёрла!
Айчым не пакінуў Аліндарку ў бядзе. Ён сабраў усе неабходныя паперы, даказаў, што хлопец быў ахрышчаны як Каліста, а Аліндаркам яго празвалі праз памылку кумы. Праз некаторы час Аліндарку вызвалілі.
От, здаецца б, і не еўшы
Быў бы сыты на свабодзе,
Як той кролік у гародзе.
Тут, здаецца, і сканаў бы,
За свабоду жыццё б даў бы!
Новы асэсар быў больш спагадлівым за папярэдняга. Ён уважліва разгледзеў справу і вызваліў Аліндарку. Хлопец вярнуўся дадому ў той жа дзень, калі яго хрысцілі - у сакавіку. Так спраўдзілася прадказанне бацькі пра тое, што «кепска будзе», але дзякуючы дапамозе айчыма ўсё скончылася добра.