Вельмі кароткі змест
Рым, 1523 год. Падчас знаходжання ў Рыме Папа Леў X папрасіў пасла Вялікага Княства Літоўскага даставіць яму чучала зубра. Біскуп загадаў напісаць твор пра паляванне на гэтага звера.
Аўтар апісваў знешні выгляд і паводзіны зубра, яго сілу і велічнасць. Ён распавядаў пра паляванні на гэтага магутнага звера, пра небяспеку і мужнасць паляўнічых. Аўтар успамінаў сваё дзяцінства, калі хадзіў на паляванне з бацькам, і дзяліўся ўласным паляўнічым досведам.
У творы апісваліся традыцыі палявання пры князю Вітаўце, які выкарыстоўваў паляванні для падрыхтоўкі воінаў. Аўтар выказваў занепакоенасць лёсам радзімы, якая пакутавала ад варожых нападаў.
Туркам бязьлітасным цэрквы ганьбуюцца, месты паляцца й вёскі, і горды чужыя палоняць нашу зямлю, гасяць смагу бязьвіннай крывёю
У канцы твора аўтар звяртаўся да Панны Марыі з малітвай аб абароне радзімы ад ворагаў і аб дапамозе ўладарам знайсці шлях да міру. Ён прасіў яе спыніць войны і міжусобіцы, якія знішчалі край.
Твор завяршаўся надзеяй на тое, што папа Адрыян дапаможа спыніць варожасць і ўсталяваць мір у хрысціянскім свеце.
Падрабязны пераказ па частках
Назвы частак — умоўныя.
Частка 1. Прысвячэнне і прадмова
Паэма пачыналася з прысвячэння сакратару каралевы Боны Людовіку Альфію. Аўтар прасіў яго ацаніць кнігу і перадаць каралеве, калі ён палічыць яе вартай.
Далей ішла прадмова, дзе аўтар тлумачыў гісторыю стварэння паэмы. Падчас яго знаходжання ў Рыме папа Леў X папрасіў паказаць яму чучала зубра. Плоцкі біскуп Эразм паабяцаў выканаць просьбу і загадаў аўтару напісаць пра паляванне на гэтага звера.
Частка 2. Апісанне знешняга выгляду зубра
Аўтар апісваў знешні выгляд зубра - магутнага звера, які жыў у пушчах Літвы. Зубр быў велізарных памераў, з калматай грывай і рыжай барадой.
Целам сваім маналітным ён гэткі вялізны, што, калі з ранай сьмяротнай падзе на калены й сканае, трох паляўнічых маглі б сесьці на йлбе між рагамі
Частка 3. Паходжанне і месца пражывання зубра
Аўтар распавядаў, што зубры захаваліся толькі ў паўночных землях, пра што пісаў яшчэ Пліній. Ён адзначаў, што многія не вераць у існаванне такіх велізарных звяроў, але сам ён бачыў іх на ўласныя вочы.
Частка 4. Характар і паводзіны зубра
Зубр быў моцным і небяспечным зверам, але не нападаў першым на людзей. Ён абараняў сваю сям'ю і тэрыторыю. Маладыя зубры гулялі і практыкаваліся ў баях, рыхтуючыся да дарослага жыцця.
Частка 5. Паляванне на зубра
Змалку вучыўся я ў бацькі майго - зьвералоўцы - сьцішнай хадою прасочваць лясныя гушчары, зоркасьцяй вока у логаве зьвера высочваць...
Аўтар апісваў небяспечнае паляванне на зубра, дзе трэба было праявіць спрыт і адвагу. Паляўнічыя выкарыстоўвалі дзіды і стрэлы, але галоўнае было не параніць звера, а загнаць яго ў пастку.
Частка 6. Багацце літоўскіх зямель
Аўтар апісваў багацце літоўскіх зямель - лясы, поўныя дзічыны, мёду і воску, рэкі з рыбай, урадлівыя палі. Гэтыя багацці прыцягвалі купцоў з розных краін.
Частка 7. Паляўнічыя традыцыі
Паляванне было важнай часткай жыцця літоўскага грамадства. Яно служыла не толькі для здабычы ежы, але і для выхавання мужнасці і спрыту. Паляўнічыя традыцыі перадаваліся з пакалення ў пакаленне.
Частка 8. Паляўнічыя спаборніцтвы
У час князя Вітаўта праводзіліся розныя паляўнічыя спаборніцтвы. Воіны спаборнічалі ў стральбе з лука, кіданні дзіды, конных гонках. Пераможцы атрымлівалі ўзнагароды.
Частка 9. Паляўнічыя выпрабаванні
Воіны праходзілі розныя выпрабаванні - пераплывалі рэкі з лукам і стрэламі, змагаліся з дзікімі звярамі. Гэта рыхтавала іх да сапраўдных бітваў.
Частка 10. Справядлівасць князя Вітаўта
Князь Вітаўт быў справядлівым кіраўніком. Ён жорстка караў хабарнікаў і падманшчыкаў, але ўзнагароджваў мужных і сумленных людзей. Пры ім дзяржава квітнела, а суседзі баяліся яе моцы.
Дзяржава абапіраецца больш на мужнасьць духу, чым на сілу цела, пра што сьведчаць як грэкі, так і рымляне. Іх магутнасьць квітнела найбольш тады, калі расьцьвіталі навукі
Частка 11. Паляванне на зубра
Аўтар падрабязна апісваў паляванне на зубра - як звер абараняўся, як нападаў на паляўнічых, як яго заганялі ў пастку. Гэта было небяспечнае і захапляльнае відовішча.
Частка 12. Небяспека палявання
Паляванне на зубра было вельмі небяспечным. Паранены звер станавіўся асабліва лютым і мог лёгка забіць чалавека. Нават вопытныя паляўнічыя часам гінулі ў такіх паляваннях.
Частка 13. Выхаванне воінаў
Паляванне служыла важным сродкам выхавання воінаў. У час міру яны трэніраваліся ў паляванні, каб быць гатовымі да вайны. Гэта дапамагала захоўваць баяздольнасць войска.
Частка 14. Жыццё сялян
Сяляне таксама ўдзельнічалі ў паляванні на зуброў. Яны дапамагалі ставіць пасткі і заганяць звяроў. За добрую працу іх узнагароджвалі, а за нядбайнасць каралі.
Частка 15. Паляўнічыя прыгоды
Аўтар апісваў розныя паляўнічыя прыгоды - як зубры нападалі на паляўнічых, як людзі выратоўваліся ад іх, як здабывалі перамогу над магутнымі звярамі.
Частка 16. Гісторыя пра Лаўрука
Аўтар распавёў гісторыю пра маладога паляўнічага Лаўрука, які памёр ад страху, толькі ўбачыўшы позірк зубра. Гэта паказвала, якім страшным мог быць гэты звер.
Частка 17. Заканчэнне палявання
У канцы палявання стомлены зубр здаваўся. Яго забівалі дзідамі, і гэта лічылася пачэснай перамогай. Паляўнічыя атрымлівалі ўзнагароды за сваю мужнасць.
Частка 18. Малітва да Панны Марыі
О, найсьвяцейшая, чыстая Панна Марыя! Послух дай нашым маленьням, ратуй нешчасьлівых! Зрок свой зьвярні на палі нашы й нівы, дзе войны жорсткія ймкнуць
У канцы паэмы аўтар звяртаўся да Панны Марыі з малітвай аб абароне роднай зямлі ад ворагаў. Ён прасіў яе дапамагчы захаваць мір і спакой у краіне.