Вельмі кароткі змест
Пінскі павет, XIX стагоддзе. У шляхецкай ваколіцы два суседзі, Ціхон Пратасавіцкі і Іван Цюхай-Ліпскі, пасварыліся за шляхецтва і пабіліся.
Іх дзеці, Марыся і Грышка, кахалі адно аднаго, але бацькі былі супраць іх шлюбу. Цюхай-Ліпскі падаў скаргу ў суд на Пратасавіцкага. У ваколіцу прыехаў станавы прыстаў Кручкоў, якога мясцовая шляхта называла 'найяснейшай каронай'.
Няхай бацькі лаюць, мучаць,
Hi з кім другім не зручуся.
Калі з ім мяне разлучаць,
Я ў Прыпяці ўтаплюся.
Кручкоў спачатку напалохаў усіх пагрозай пакарання, але потым, атрымаўшы хабар, памірыў бацькоў і дазволіў маладым пажаніцца. Падчас святкавання заручын ён падбухторыў двух шляхціцаў да новай бойкі і з'ехаў, каб потым зноў прыехаць на следства.
Падрабязны пераказ па з'явах
Назвы з'яў і іх групоўка ў блокі – умоўныя.
Завязка канфлікту
З'ява 1. Марыся спявае пра каханне
Дзея адбывалася ў шляхецкай ваколіцы Пінскага павета. Марыся, седзячы на лаўцы каля хаты, прала і спявала пра сваё каханне да Грышкі.
Цяжка жыці мне, дзяўчаці,
3 міленькім ў разлуцы, −
Лае бацька, лае маці,
Што сэрцайка ў скуцы.
Годзе сядзець над прасніцай, −
Я хачу быць маладзіцай!
З'ява 2. Сустрэча Марысі і Грышкі
Грышка падкраўся да Марысі і нечакана пацалаваў яе. Ён расказаў, што ездзіў у горад да асэсара і прасіў яго дапамагчы ў справе з бацькамі, якія пасварыліся праз шляхецтва.
З'ява 3. Бацькі выкрываюць закаханых
Ціхон і Куліна заспелі маладых разам. Ціхон раззлаваўся, што сын яго ворага заляцаецца да дачкі.
Інтрыгі Куторгі
З'ява 4. Куторга прапануе дапамогу
Куторга з'явіўся і паведаміў, што прыехаў асэсар разбірацца ў справе Ціхона і Цюхая-Ліпскага. Ён прапанаваў Ціхону сваю дапамогу ў абмен на руку Марысі.
Дзе унадзіцца юрыста,
Вымеце хату дачыста,
Такіх дзіваў нагаворыць,
Так многа кручкоў натворыць,
Што, пачасаўшы затылак,
Не рассупоніш памылак.
З'ява 5. Куторга спрабуе заляцацца да Марысі
Куторга застаўся сам і пачаў разважаць пра тое, як добра было б ажаніцца з маладой і багатай Марысяй. Калі яна з'явілася, ён пачаў няўмела заляцацца да яе.
Як не бачу панны, жыццё мне − магіла,
Галоўцы цяжэнька, уцякае сіла.
Ой, высах я, высах, як лапаць у печы!
Горка ж мая доля, хто мяне улечы?
З'ява 6. Куторга хваліцца сваім розумам
Марыся адмовіла Куторгу. Той пачаў пагражаць, што будзе сведчыць супраць яе бацькі, калі яна не пагодзіцца выйсці за яго замуж.
Развязка
З'ява 7. Кручкоў выкрывае Куторгу
Станавы прыстаў Кручкоў і яго пісарчук Пісулькін падслухалі размову і выкрылі Куторгу. Кручкоў загадаў пасадзіць яго пад арышт.
З'ява 8. Кручкоў дапытвае Марысю
Кручкоў пачаў следства. Ён загадаў сабраць усю шляхту і спачатку абклаў іх вялікімі штрафамі. Потым ён пагутарыў з Марысяй і даведаўся пра яе каханне да Грышкі.
Не быў бы судовы чалавек! Пабраў рублі ды яшчэ па капейкі сягае. У іх ужо такая натура: без капеек і чвэрцяў, як без солі ў страву, ніяк не абойдуцца.
З'ява 9. Шчаслівы канец
Кручкоў вырашыў памірыць бацькоў і дапамагчы маладым. Ён прымусіў Ціхона Пратасавіцкага і Івана Цюхая-Ліпскага памірыцца і даць згоду на шлюб Марысі і Грышкі.
Усе выпілі крупніку за здароўе маладых. Куторга, выпушчаны з-пад арышту, таксама далучыўся да святкавання. Ён прызнаў сваю памылку і прыняў філасофскую пазіцыю.
Нашы Пінскі акаліцы –
Жыцце хоць цару, царыцы!
Ўсяго досыць – прызірніся:
Еж, пі, хоць расперажыся.
Напрыканцы ўсе танцавалі і спявалі, але Кручкоў паспеў пасварыць паміж сабой Альпенскага і Статкевіча, падбухторыўшы іх да новай спрэчкі пра шляхецтва.
Добра прыпавесць кажа: пінска шляхта як нап'ецца, то напэўна падзярэцца.