Вельмі кароткі змест
Беларусь, другі год вайны. Партызанскі разведчык Бураў атрымаў заданне забіць чыгуначніка Сушчэню, якога падазравалі ў здрадзе.
Разам з памочнікам Войцікам Бураў прыехаў да Сушчэні дадому. Замест таго, каб адразу забіць, яны павялі яго ў лес.
У лесе Сушчэня пачаў капаць сабе магілу, але раптам на іх напалі паліцаі. Падчас перастрэлкі Бураў быў паранены. Сушчэня не ўцёк, а дапамог параненаму.
Я нікога не выдаваў, гэта мяне выдалі... Я нікога не выдаваў, гэта мяне выдалі, - сказаў ён спакайней. - Я нікога не выдаваў!
Войцік пайшоў шукаць падводу, каб вывезці параненага. Сушчэня застаўся даглядаць Бурава, які паміраў ад ран. Перад смерцю Бураў паверыў у нявіннасць Сушчэні.
Войцік спрабаваў перайсці шашу, але трапіў пад абстрэл паліцаяў і быў забіты. Сушчэня знайшоў яго цела і перанёс да Бурава. Застаўшыся адзін з двума мёртвымі партызанамі, Сушчэня зразумеў, што яму няма выйсця — ён не можа вярнуцца дадому, дзе яго лічаць здраднікам, і не можа пайсці да партызан.
Сушчэня ўспомніў, як яго катавалі ў СД, як ён не здрадзіў таварышаў, але немцы выпусцілі яго, каб зрабіць з яго правакатара. Ён не пагадзіўся супрацоўнічаць з імі, але гэта не выратавала яго ад падазрэнняў. Разумеючы, што жыць далей немагчыма, Сушчэня застрэліўся з нагана Бурава.
Раніцай група партызанскіх падрыўнікоў, якая ішла на заданне, пачула стрэл у тумане, але не надала яму значэння.
Падрабязны пераказ
Падзел пераказу на часткі – умоўны.
Заданне забіць здрадніка
Позняй восенню на другім годзе вайны партызанскі разведчык Бураў атрымаў заданне забіць свайго знаёмца Сушчэню, які жыў на станцыі Масцішча.
Слотным ветраным днём позняй восені на другім годзе вайны атрадны разведчык Бураў ехаў на станцыю Масцішча, каб застрэліць свайго знаёмца Сушчэню.
Сушчэня быў чыгуначнікам, які месяц таму быў арыштаваны паліцыяй за дыверсію ля Выспянскага моста. Ён выдаў сваіх саўдзельнікаў-чыгуначнікаў, якіх пасля павесілі, а сам быў выпушчаны. Цяпер ён жыў у сваёй хаце ля станцыі.
Камандзір партызанскага атрада Трушкевіч загадаў Бураву выканаць прысуд над здраднікам. У дапамогу яму далі партызана Войціка. Яны ўдвух на змораных конях адмахалі кіламетраў трыццаць лесавога шляху.
Сустрэча з Сушчэнем
Надвячоркам Бураў з Войцікам дабраліся да Масцішча. Бураў пайшоў у хату Сушчэні адзін, пакінуўшы Войціка з коньмі. У хаце ён сустрэў Сушчэню, яго жонку Анэлю і малога сына Грышу.
Сапраўды, хіба тут можна было зважаць на якія прычыны, калі з прычынамі і без іх пагінула столькі людзей, і канца гэтай пагібелі не відно далёка.
Засада і ўцёкі
Бураў вырашыў вывесці Сушчэню з хаты і забіць яго ў лесе. Яны выйшлі ўтрох - Бураў, Сушчэня і Войцік. Але калі яны дайшлі да лесу, нечакана трапілі ў засаду. Пачалася страляніна, Бураў быў паранены і ўцёк у лес.
Гісторыя Сушчэні
Сушчэня знайшоў параненага Бурава ў лесе і вырашыў дапамагчы яму. Ён расказаў сваю гісторыю: як яго арыштавалі за дыверсію на чыгунцы, як афіцэр СД доктар Гросмаер спрабаваў завербаваць яго, але ён адмовіўся.
Што не ўмёр там, у паліцыі. Во што... Лепш бы яны цябе там павесілі. Разам!
Хіба людзі так хутка могуць мяняцца? Каб да вайны адзін, а ў вайну - іншы. Я тут усе трыццаць сем год пражыў, мяне ўсе ведаюць.
Блуканне Войціка
Войцік тым часам пайшоў шукаць падводу, каб вывезці параненага Бурава. Ён доўга блукаў па лесе, страціў арыенціроўку і ўрэшце натрапіў на нямецкія машыны. Спрабуючы абысці іх, ён яшчэ больш заблытаўся ў лесе.
Смерць Бурава
Бураў памёр ад ран у лесе. Перад смерцю ён зразумеў, што Сушчэня не быў здраднікам, і папрасіў Войціка не чапаць яго. Але Войцік гэтага ўжо не пачуў, бо яшчэ не вярнуўся з лесу.
Гібель Войціка
Вяртаючыся назад, Войцік натрапіў на паліцаяў на чале з былым качагарам Драбінам. У перастрэлцы Войцік быў паранены і забіты.
Апошняя ноч Сушчэні
Сумленна, як усе, на роўных правах з людзьмі жыць ён не мог, а несумленна ён не хацеў... Што ж яму яшчэ засталося?
Ягоная вольная воля - можа, тое адзінае, што засталося непадлеглым нікому. Усё ж ён памрэ на свой выбар... Хай хоць гэта суцешыць яго ў яго горкай долі.
Застаўшыся адзін з двума мёртвымі целамі, Сушчэня зразумеў, што яго лёс вырашаны. Ён не мог жыць ні сумленна, бо яму не верылі, ні несумленна, бо не хацеў здрадзіць сваім прынцыпам. Адзінае, што яму засталося - гэта выбраць, як памерці.