Апошні гусляр (Пархута)
Вельмі кароткі змест
Хутар пад Маладэчнам, 1970-я гады. Аўтар, пачуўшы пра існаванне апошняга гусляра, адправіўся на пошукі яго хутара ў урочышчы Сакаўшчына.
Дзед Максім жыў на хутары ўсё жыццё, займаўся рознымі рамёствамі: рабіў вокны, дзверы, малатарні, каваў жалеза. Але галоўным яго захапленнем былі гуслі. За жыццё ён зрабіў каля пятнаццаці інструментаў, якія раздаваў тым, хто цікавіўся музыкай.
Гусляр паказаў госцю свае апошнія гуслі і сыграў на іх. Музыка была самабытная, перадавала гукі прыроды і выклікала глыбокія пачуцці. Дзед Максім расказаў пра тэхналогію вырабу гусляў і пра свой асаблівы строй, якога нідзе больш не пачуеш.
Памру, і ўсё маё пойдзе са мною... А чаму б культурнікам нашым, школцы не прыслаць каго да мяне. Казаў жа не раз: хто хоча вучыцца на гуслях – прыходзьце. Каб хоць! I не думаюць нават
Напрыканцы сустрэчы дзед Максім паказаў сваю майстэрню з самаробным варштатам і такарняй, а таксама кузню, дзе ён працаваў усё жыццё.
Падрабязны пераказ
Падзел пераказу на часткі – умоўны.
Пошукі апошняга гусляра
Спецыялісты сцвярджалі, што гусляроў ужо не сустрэнеш на Беларусі, бо гуслі даўно выйшлі з ужытку. Аднак аўтар не верыў у гэта.
Нават спецыялісты сцвярджалі: гусляра ўжо не сустрэнеш на Беларусі, бо гуслі ў нас даўно выйшлі з ужытку. Не верылася. Думалася: ну як жа так? Яшчэ на пачатку стагоддзя былі ў нас і гуслі, і гусляры
Выпадкова ён дачуўся, што пад Маладэчнам, на хутары, жыве гусляр. Аўтар адправіўся на станцыю Уша, дзе распытваў мясцовых жыхароў пра дарогу да ўрочышча Сакаўшчына.
Шлях быў няблізкі: трэба было прайсці па шпалах у напрамку Менска, затым павярнуць направа і ісці па звілістай дарозе да вёскі Відзеўшчына, адтуль - да вёскі Уланаўшчына, а потым яшчэ два кіламетры сцяжынай ускрай лесу.
Сустрэча з Максімам Такушэвічам
Хутар паказаўся раптоўна - прыземісты, з учарнелай хатай і нізкім парканам. Ля прыбудоўкі брахаў сабака. Гаспадар хутара, Максім Такушэвіч, аказаўся высокім, хударлявым чалавекам з сівымі валасамі, белымі вусамі і блакітнымі вачыма.
Я іграю тое, што прыходзе да мяне. Бо грамаці нотнай не вучаны... Ува мне заўсягды нешта пяе. Ці ўдзень, ці ўвечары, ці ўранні... Іншы раз лягу спаць, а заснуць не магу – здаецца, што ў вушах сам воздух іграе
Майстэрства і талент гусляра
Максім Пятровіч дастаў свае гуслі і пачаў іграць. Яго музыка была напоўнена чымсьці спрадвечным і зямным. У ёй чуўся і подых вясновага ветру, і пошум баравін, і перазвон рачулак.
Хата ўраз напоўнілася гукамі. У іх было нешта спрадвечнае, запаветнае і надзвычай зямное. То чуўся подых вясновага ветру, то пошум баравін, то перазвон рачулак
У хату ўвайшла жонка гусляра, бабка Ксеня, разам з ёй - пара белых казлянят і шэры каток. Яна папракнула мужа, што той замест паходу ў магазін зноў іграе на гуслях.
Гусляр паказаў сваю майстэрню, дзе былі варштат, такарня, жорны - усё зробленае ўласнымі рукамі. У зямлянцы ён абсталяваў невялікую кузню. Максім Пятровіч расказаў, што за жыццё зрабіў каля пятнаццаці гусляў, якія раздаваў тым, у каго была ахвота да музыкі.
Струны – пелі. Кожная па-свойму. Іншая падасць голас і адразу сціхне, быццам да чаго прыслухоўваецца. Іншая гамоніць даўгавата, усё адно як хоча расказаць пра сваё, толькі ёй вядомае, адвечнае, важнае
Гусляр расказаў пра тэхналогію вырабу гусляў: плечы рабіліся з асіны, бакі - з чачоткі, грудзі - з адмысловай елкі. Струны ён рабіў з тэлефоннага кабелю і каната, а самую тоўстую - з медным дротам, накручаным на сталёвую струну.
Максім Пятровіч шкадаваў, што ніхто з маладых не цікавіцца гуслямі і не хоча вучыцца іграць. Ён казаў, што ўсё яго майстэрства можа знікнуць разам з ім. Гусляр выказаў жаданне перадаць свае веды і ўменні маладому пакаленню.
Развітваючыся, гусляр адправіўся ў вёску па хлеб. Ён ішоў сцяжынкай, пратаптанай за доўгія гады жыцця, праз калодзеж у нізовінцы, паўз аблесены пагорак. Гэта была яго зямля, яго родны кут, які ён ніколі не змог бы пакінуць.
Пра востраў я так, да слова. А калі чэсна, то ніхто ніколі нікуды не змог перасадзіць мяне адсюль. Як вунь тую бярэзіну, што на панадворку...