Бацькаў дар
Вельмі кароткі змест
Казачнае царства, даўнія часы. Паміраючы, бацька прасіў трох сыноў начаваць на яго магіле. Старэйшыя браты пабаяліся і паслалі замест сябе малодшага брата Івана-прасцяка.
Бацька даў Івану трох чароўных коней: сівай, гнедай і буланай масці. У гэты час царэўна абвясціла, што выйдзе замуж за таго, хто на кані даскочыць да яе акна ў цераме. Іван здолеў даскочыць і атрымаў пячаткі царэўны на лоб і патыліцу. Пасля яна знайшла яго па пячатках і выйшла замуж, хоць бацька-цар быў незадаволены выбарам простага хлопца.
Цар абвясціў, што аддасць царства таму з трох зяцёў, хто здабудзе розныя цуды: свінку — залатую шчацінку, кабыліцу з залатагрывымі канямі і льва, які п�27е ваду і вылечвае хваробы. Швагры заўсёды прасілі Івана аддаць ім цуды, у замен адразаючы сабе мезеныя пальцы на нагах і руках, пазней і палоскі скуры са спін. Апошні раз цар хацеў аддаць царства старэйшым зяцям, але Іван выявіў падман:
— А яны што такога зрабілі, што ты ім царства аддаеш?
— Як што? — здзівіўся цар. — Яны мне заморскія дзівы дасталі.
— Дзе дасталі? У мяне выенчылі!
Даведаўшы праўду, цар прагнаў старэйшых зяцёў і перадаў усё царства Івану.
Падрабязны пераказ
Падзел на раздзелы — рэдактарскі.
Бацькаў запавет і тры ночы на магіле
Жыў на свеце добры чалавек, у якога было тры сыны. Два старэйшыя лічыліся разумнымі, а малодшы, Іван, быў прасцяком, які ўвесь час ляжаў на печы і іграў на жалейцы.
Калі прыйшоў час бацьку паміраць, ён сабраў сыноў і папрасіў іх прыходзіць да яго на магілу начаваць тры ночы: першую ноч - старэйшаму, другую - сярэдняму, а трэцюю - малодшаму.
— Сыны мае родныя, сыны мае любыя! Багацця вялікага я вам не пакідаю, але прашу ўважыць адну маю просьбу: прыходзьце да мяне на магілу начаваць тры ночы.
Іван атрымлівае трох коней у падарунак
Старэйшы брат пабаяўся ісці на магілу, і яго жонка прапанавала паслаць замест яго Івана. Іван спачатку адмаўляўся, але потым пагадзіўся, папрасіўшы ў якасці платы два боханы хлеба.
Калі Іван прыйшоў на магілу і сказаў патрэбныя словы, бацька падняўся і, даведаўшыся, што старэйшы сын не прыйшоў, падараваў Івану каня сівай масці з залатою грываю.
На другую ноч гісторыя паўтарылася: сярэдні брат таксама не пайшоў на магілу, і Іван зноў атрымаў ад бацькі каня, на гэты раз гнедай масці.
На трэцюю ноч Іван прыйшоў на магілу ўжо па сваёй чарзе. Бацька падараваў яму трэцяга каня буланай масці і сказаў, што больш да яго хадзіць не трэба.
— Шкада мне цябе, сынок: ты ўсё адзін да мяне ходзіш... Ну, дык няхай і трэці, самы маладзейшы, конь служыць табе. А пасецца ён у тых жа зялёных лугах, на шаўковых мурагах і масці ён буланай.
Вярнуўшыся дадому, Іван зноў лёг на печ, а браты дзівіліся, што з ім нічога не здарылася, і вырашылі не даваць яму больш па два боханы хлеба на дзень.
— Вось, — дзівяцца разумныя браты, — наш дурань нідзе не прападзе! Але цяпер ужо хлеба мы яму не будзем даваць па два боханы на дзень — хопіць яму і заціркі!
Выпрабаванне царэўны і Іванава смеласць
У тым царстве малодшая царская дачка абвясціла, што выйдзе замуж за таго, хто на кані даскочыць да яе акна на трэцім ярусе. Разумныя браты паехалі паглядзець на гэта дзіва, а Івана з сабой не ўзялі, загадаўшы яму перабраць мак з пяском.
— Куды табе ехаць? — смяюцца браты. — Там і без такіх дурняў абыдуцца. А калі надакучыла на печы ляжаць, дык дамо табе работу.
Іван паклікаў свайго буланага каня, які ператварыў яго ў прыгожага малайца. Ён паспрабаваў даскочыць да царэўны, але не дацягнуўся на локаць.
Улез Іван буланаму каню ў правае вуха, праз левае вылез і стаў такім малайцом, што ні царэвіч, ні каралевіч не дакажа. Сеў ён на каня. Конь стукнуў капытамі і паляцеў.
Царэўна абвясціла другое выпрабаванне, падняўшыся на чацвёрты ярус. Іван на гнедым кані зноў не дацягнуўся да яе на паўлокця. На трэці раз царэўна ўзнялася на пяты ярус, і Іван на сівым кані дасягнуў яе. Царэўна паставіла яму дзве пячаткі: на лоб і на патыліцу.
Цар патрабуе свінку-залатую шчацінку
Царэўна абвясціла, што выйдзе замуж за таго, хто мае яе пячаткі. Калі яна ўбачыла пячаткі на Іване, то прывяла яго да бацькі. Цар быў незадаволены выбарам дачкі, але вымушаны быў згадзіцца на вяселле.
Цар вырашыў перадаць царства таму зяцю, які прывядзе яму свінку-залатую шчацінку, якая лычам арэ, нагамі барануе, а ўслед за ёю пірагі растуць.
Іван здабывае свінку і аддае яе шваграм
Швагры Івана адразу выправіліся на пошукі свінкі, а Івана з сабой не ўзялі, загадаўшы яму перабраць мак з пяском. Іван паклікаў сваіх коней і з іх дапамогай знайшоў свінку-залатую шчацінку.
Па дарозе дадому ён сустрэў швагроў, якія ўпрасілі яго аддаць ім свінку. Іван пагадзіўся, але запатрабаваў, каб яны адрэзалі сабе па мезеным пальцы з правай нагі.
— Ну, што ж, — кажуць, — дактары ў нас свае, лекі свае, — як бачыш усё загоіцца: адрэжам па пальцу! Затое цяпер ужо напэўна царства будзем мець.
Швагры адрэзалі пальцы, узялі свінку і прывялі яе да цара. Іван жа вярнуўся дадому і схаваў адрэзаныя пальцы ў сваю каліту.
Цар патрабуе дзіва-кабыліцу
Цар не спяшаўся аддаваць царства і загадаў зяцям прывесці яму дзіва-кабыліцу, з ноздраў якой полымя шугае, з вушэй дым валіць, і якую вартуюць дванаццаць коней з залатымі грывамі.
Швагры зноў выправіліся ў дарогу, а Іван застаўся дома. Жонка Івана пачала папракаць яго, што ён не імкнецца атрымаць царства, і яны будуць жыць у беднасці.
Іван здабывае кабыліцу і аддае яе шваграм
Іван выпрасіў у цара кабылку, але адпусціў яе, а сам паклікаў сваіх коней. Сівы конь сказаў, што дзіва-кабыліца - гэта іх маці, і параіў Івану ўзяць у цара дзедаўскі бязмен.
З дапамогай бязмена і сівага каня Іван здолеў утаймаваць дзіва-кабыліцу і прывесці яе з дзевяццю коньмі з залатымі грывамі. Па дарозе ён сустрэў швагроў, якія зноў упрасілі яго аддаць ім здабычу.
На гэты раз Іван запатрабаваў, каб яны адрэзалі сабе па мезеным пальцы з правай рукі. Швагры пагадзіліся, і Іван схаваў іх пальцы ў сваю каліту.
Цар патрабуе льва-лекара
Цар зноў не аддаў царства і загадаў зяцям прывесці яму льва, які сядзіць пры студні, прыкаваны дванаццаццю ланцугамі, і выпівае ўсю ваду, якую яму носяць дванаццаць чалавек, забіраючы ўсе хваробы ў народа і скаціны.
Швагры выправіліся па льва, спадзеючыся, што Іван зноў здабудзе яго, а яны потым адбяруць.
Іван здабывае льва і аддае яго шваграм
Іван з дапамогай сваіх коней дабраўся да студні, дзе сядзеў леў. Ён прапанаваў цару паіць льва адзін замест дванаццаці чалавек. Цар пагадзіўся паглядзець, як Іван справіцца.
Ноччу Іван угаварыў льва ўцячы з ім, абяцаючы лепшае жыццё ў сваім царстве. З дапамогай чароўнага малатка ён разбіў дванаццаць ланцугоў, і яны са львом уцяклі.
Па дарозе Іван сустрэў швагроў, якія зноў папрасілі аддаць ім здабычу. На гэты раз Іван запатрабаваў, каб яны далі выразаць сабе па палосцы скуры са спіны. Швагры пагадзіліся, і Іван схаваў палоскі скуры ў сваю каліту.
Праўда выкрываецца і Іван атрымлівае царства
Цар вырашыў аддаць царства старэйшым зяцям, а Івану нічога не даць. Тады Іван папрасіў цара праверыць, ці ёсць у швагроў мезеныя пальцы на нагах і руках, і ці цэлыя ў іх спіны.
Цар пераканаўся, што ў швагроў сапраўды не хапае пальцаў і частак скуры. Іван дастаў з каліты пальцы і палоскі скуры, даказаўшы, што гэта ён здабыў усе тры дзівы, а швагры проста выманілі іх у яго.
Акрамя таго, Іван паклікаў трох сваіх коней, якіх не хапала да дванаццаці, што павінны былі быць з кабыліцай. Цар пераканаўся, што Іван казаў праўду, прагнаў швагроў-ашуканцаў і аддаў усё царства Івану.
Прагнаў ён сваіх зяцёў-ашуканцаў, а Івану ўсё царства аддаў.