Васількі (Лынькоў)
Вельмі кароткі змест
Беларуская вёска, пачатак Вялікай Айчыннай вайны. Трынаццацігадовы Міколка вярнуўся з лесу з поўным кошыкам баравікоў і васількамі для хворай сястрычкі.
Каля хаты ён знайшоў забітых немцамі маці і сястрычку. Хлопчык схаваўся ў каноплях і праплакаў усю ноч. Раніцай ён пайшоў у лес, а потым доўга распытваў, куды накіраваліся немцы.
Міколка прыйшоў у мястэчка, дзе праходзіў бальшак. Ён доўга стаяў ля тэлефоннага слупа, назіраючы за нямецкімі войскамі. Калі з'явіўся вялікі аўтобус з афіцэрамі СС, хлопчык кінуў у акно выбуховае прыстасаванне.
Міколка падцягнуўся ўвесь, сцяўся ў пругкі камяк і ў імгненне вока апынуўся ля самых вокан машыны. - Наце ж вам... за маці, за сястрычку маю!
Выбух знішчыў машыну з афіцэрамі. Нямецкі вахмістр застрэліў Міколку. Хлопчык загінуў, але на яго вуснах засталася дзіцячая ўсмешка, а побач ляжалі сінія васількі, якія ён не паспеў аддаць сястрычцы.
Падрабязны пераказ
Падзел пераказу на часткі – умоўны.
Апошні паход у лес і трагічнае вяртанне
У канцы жніўня, калі ўжо скончылася жніво, Міколка пайшоў у лес па грыбы. Дзень быў асабліва прыгожы, спакойны і ціхі. Хлопчык назбіраў поўны кошык баравікоў і сарваў некалькі васількоў для хворай сястрычкі.
Васількі - для сястрычкі. Яна хацела пайсці разам з ім у лес, але маці не пусціла: трохі прыхворвае малая.
Калі Міколка вярнуўся дадому, ён убачыў страшную карціну каля ганка. На зямлі ляжалі забітыя маці і сястрычка.
Ля ганка, непадалёку ад грушы, ляжала маці на сырой зямлі. Адна рука была падкручана, другой яна прыхіліла і моцна прыціскала да сябе, нібы абараняючы ад каго, Міколкаву сястрычку.
У хаце чуліся чужыя галасы і крокі нямецкіх салдат. Яны выносілі нарабаванае дабро. Міколка пайшоў да старога дзеда Нупрэя за парадай.
А на сэрцы было пуста і чорна, нібы ўзяў хто маленькае Міколкава сэрца і выціснуў з яго ўсю гарачую кроў. Ды каменем навісла над ім неадчэпная думка: нешта ж трэба зрабіць.
Помста за маці і сястрычку
Пасля пахавання маці і сястрычкі Міколка доўга корпаўся ў разрабаванай хаце, збіраючы рэчы ў дарогу. Ён узяў сваю школьную торбачку, пенал і сшытак. Развітаўшыся з роднай хатай, ён пайшоў не азіраючыся.
Хлопчыка бачылі ў мястэчку, праз якое праходзіў бальшак. Ён стаяў, прыхіліўшыся да тэлефоннага слупа, і ўглядаўся ў дарогу. Міма праходзілі нямецкія салдаты, ехалі машыны і гарматы.
Нарэшце з'явіўся вялікі аўтобус з афіцэрамі ў чорных мундзірах. На іх шапках і мундзірах былі чалавечыя чарапы і скрыжаваныя косці. Міколка падцягнуўся ўвесь і кінуў у акно машыны скрутак, загорнуты ў газету.
Гераічная смерць Міколкі
Пасля выбуху машына загарэлася, пачуліся крыкі і разгубленыя каманды. Нямецкі вахмістр некалькі разоў стрэліў у Міколку. Хлопчык упаў на зямлю, але на яго твары засталася ўсмешка.
Застыглы твар стаў калючым, суровым, нібы пражыў Міколка доўгія дзесяткі год, усё перажыў, усё пабачыў на свеце.
Побач з ім ляжала школьная торбачка з разбітым пеналам, а з-за пазухі выпалі сінія васількі - тыя самыя, што ён сарваў для сястрычкі.
Побач ляжала яго торбачка з раструшчаным пад салдацкім ботам пеналам. Ды выпалі з-за пазухі і ляжалі ў пыле запазнелыя восеньскія васількі.