Жыціе Еўфрасінні Полацкай
Вельмі кароткі змест
Полацк, XII стагоддзе. Дачка полацкага князя Георгія, названая пры нараджэнні Прадславай, з дзяцінства вылучалася здольнасцямі да навукі і прыгажосцю.
У дванаццаць гадоў, калі бацькі вырашылі выдаць яе замуж, дзяўчына таемна пайшла ў манастыр і прыняла пострыг пад імем Еўфрасіння. Пасля яна пасялілася ў келлі пры Сафійскім саборы, дзе перапісвала кнігі, а грошы ад продажу аддавала бедным. Пазней, па ўказанні анёла, яна заснавала жаночы манастыр пры царкве Святога Спаса.
Еўфрасіння сэрца сваё паіла Божаю мудрасцю. Еўфрасіння — незвядальны квет райскага саду. Еўфрасіння — арол, што, лунаючы ў небе, праляцеў ад захаду і да ўсходу, як промень сонечны
Пазней яна заснавала і мужчынскі манастыр пры царкве Святой Багародзіцы. У манастырах яна навучала манахінь і манахаў, перапісвала кнігі, займалася асветніцкай дзейнасцю. У канцы жыцця Еўфрасіння здзейсніла паломніцтва ў Іерусалім, дзе захварэла і памерла. Яе пахавалі ў манастыры Святой Багародзіцы ў Іерусаліме.
Падрабязны пераказ з прадмовай
Назвы прадмовы і асноўнага тэксту, а таксама іх падзел на главы – умоўныя.
Прадмова. Гісторыя стварэння жыція
Жыціе Еўфрасінні Полацкай было створана ў канцы XII ці ў першай палове XIII стагоддзя. Аўтар тэксту застаўся невядомым, але верагодна, што ў яго напісанні прымаў удзел Міхаіл, слуга Еўфрасінні.
Першапачатковы варыянт тэксту не захаваўся. Існуе больш за сотню спісаў гэтага твора, самы стары з якіх датуецца XV стагоддзем. Жыціе належыць да жанру жыцій-біясаў, або поўных жыцій-аповесцей, якія выкарыстоўваліся ў набажэнстве і чыталіся ў манастырах. Аўтар абапіраўся не толькі на рэальныя біяграфічныя факты, але і на візантыйскія і заходнееўрапейскія жыційныя творы.
Жыціе Еўфрасінні Полацкай
Дзяцінства і адукацыя Прадславы
У горадзе Полацку жыў князь Усяслаў, які меў некалькі сыноў. Малодшы з іх, Георгій, стаў бацькам дзяўчынкі, якую да хрышчэння назвалі Прадславай.
Так любіла вучэнне яна, што дзівіўся бацька яе з любові такой да навук. I па ўсіх гарадах разышлася слава пра яе мудрасць, і добрыя здольнасці да навук, і красу цялесную, бо была яна прыгожая надта абліччам
Пастрыжэнне ў манахіні
Калі Прадславе споўнілася дванаццаць гадоў, бацька вырашыў выдаць яе замуж за князя. Але дзяўчына, натхнёная Святым Духам, вырашыла прысвяціць сваё жыццё Богу.
Што ж учынілі нашыя роды, якія былі да нас? Жаніліся і выходзілі замуж і княжылі, але не вечна жылі; жыццё іх праплыло, і загінула, іхняя слава, быццам прах, горай за павуцінне
Тайна ад бацькоў Прадслава пайшла ў манастыр да ігуменні Раманавай і папрасіла пастрыгчы яе ў манахіні. Ігумення спачатку вагалася, баючыся гневу князя, але ўрэшце згадзілася. Прадславу пастрыглі пад імем Еўфрасіння.
Заснаванне манастыроў
Пасля пострыгу Еўфрасіння жыла ў келлі пры Сафійскім саборы, дзе перапісвала кнігі. Епіскап Ілья, які кіраваў Полацкай епархіяй, даў ёй дазвол пасяліцца ў царкве Святога Спаса ў Сяльцы.
Там Еўфрасіння заснавала жаночы манастыр. Яна паклікала да сябе сваю сястру Градзіславу, якую пастрыгла пад імем Еўдакія.
Пазней да іх далучылася князёўна Звеніслава Барысаўна, якая аддала манастыру ўсе свае каштоўнасці і прыняла пострыг пад імем Еўпраксія.
Вось, сабрала вас, нібы птушанятаў, пад крылы свае і на пашы, нібы авечак, каб вы пасвіліся ў Божых наказах. А я з лёгкім сэрцам стараюся вучыць вас, бачачы плён вашай працы
Еўфрасіння пабудавала ў Полацку дзве мураваныя цэрквы: царкву Святога Спаса і царкву Святой Багародзіцы. Пры цэрквах былі заснаваны манастыры, якія сталі цэнтрамі асветы і кніжнасці.
Была яна дапамогай пакрыўджаным, суцяшэннем смуткуючым, распранутым — адзеннем, хворым — наведаннем ці, проста кажучы,— для ўсіх была ўсім
Падарожжа ў Іерусалім і смерць
У сталым узросце Еўфрасіння вырашыла здзейсніць падарожжа ў Святую зямлю. Яна перадала кіраванне манастырамі сваёй сястры Еўдакіі і адправілася ў Іерусалім разам з братам Давідам і сястрой Еўпраксіяй.
О дзіўны цуд! Не была яна раней ні ў якой старане: ні ў горадзе, ні ў сяле; цяпер жа з нежаночаю сілай прайшла ўсе гарады і ўладанні, прымаючы ад усіх князёў пашану вялікую
У Канстанцінопалі Еўфрасіння атрымала благаславенне ад патрыярха і накіравалася ў Іерусалім. Там яна пакланілася Гробу Гасподняму і іншым святыням. Пасля наведвання Іардана яна захварэла і праз 24 дні памерла ў Іерусаліме.
Шчасны люд, што жыве у месце тым! Шчасныя бацькі яе; шчаснае ўлонне, з якога выйшла найпадобнейшая панна Еўфрасіння! Шчаснае нараджэнне яе, шчаснае гадаванне
Еўфрасіння Полацкая была пахавана ў Іерусаліме ў манастыры Святой Багародзіцы. Яе жыццё і дзейнасць сталі прыкладам служэння Богу і людзям, а заснаваныя ёю манастыры працягвалі быць цэнтрамі духоўнасці і асветы на беларускіх землях.