Вельмі кароткі змест
Беларусь, пачатак XX стагоддзя. Літаратурна-крытычнае эсэ распавядала пра жыццё і творчасць Максіма Багдановіча, які нарадзіўся ў Мінску, але большую частку жыцця правёў па-за межамі Беларусі.
Загадка ёсць у лёсе амаль кожнага мастака. Гэта загадка ракі: яна нараджаецца недзе ў вытоках, трымціць і мроіцца там, і толькі мора, у якое ўпадае рака, цалкам разгадвае яе.
Нягледзячы на адарванасць ад радзімы, Багдановіч стаў выдатным беларускім паэтам. Ён пісаў вершы па-беларуску з юнацтва, хоць і не ведаў жывой народнай мовы. У 1909 годзе ён наведаў Крым, дзе пазнаёміўся з дзяўчынай Кіціцынай, якая паўплывала на яго творчасць.
У 1911 годзе Багдановіч упершыню наведаў Беларусь як вядомы паэт. Ён працаваў над зборнікам вершаў 'Вянок', які стаў адзіным прыжыццёвым зборнікам паэта. У сваёй творчасці ён спалучаў беларускія матывы з еўрапейскімі паэтычнымі формамі.
У 1917 годзе, хворы на сухоты, Багдановіч паехаў у Ялту на лячэнне. Там ён працягваў пісаць вершы і перапрацоўваць старыя творы. У адным з апошніх лістоў да бацькі ён пісаў: 'Дзень добры, стары верабей. Маладому вераб'ю блага...' Паэт памёр у Ялце ў 25-гадовым узросце.
Аўтар эсэ разважаў пра ўнікальнасць Багдановіча як паэта і крытыка, яго ролю ў развіцці беларускай літаратуры. Ён падкрэсліваў, што Багдановіч быў не толькі таленавітым паэтам, але і тэарэтыкам літаратуры, які дапамог беларускай паэзіі выйсці на еўрапейскі ўзровень.
Эсэ завяршалася разважаннямі пра тое, што Багдановіч, нягледзячы на кароткае жыццё, пакінуў глыбокі след у беларускай літаратуры і культуры.
Падрабязны пераказ па раздзелах
'
Маладому вераб'ю блага
У 1917 годзе малады беларускі паэт Максім Багдановіч паехаў у Ялту на лячэнне. Ён ведаў, што надзеі на папраўку амаль няма, але ўсё ж паехаў, каб супакоіць сяброў.
Надзеі на папраўку амаль не было: ён гэта ведаў добра. I ўсё ж паехаў. Можа нават і таму, каб хоць трохі супакоіць сяброў. Дзіўная рэч: за ўсе іхнія клопаты ён мог аддзячыць хіба што згодай на гэтую паездку.
У Ялце Багдановіч пасяліўся ў доме Марыі Цамко па вуліцы Мікалаеўскай. Ён быў вельмі слабы, але працягваў пісаць вершы і працаваць над папраўкамі да сваіх твораў. Паэт адчуваў сябе самотным і адзінокім, але гэта дазваляла яму засяродзіцца на творчасці.
Бацьку ён пісаў рэдка і коратка, не хацеў турбаваць яго сваёй хваробай. Адам Ягоравіч у той час жыў у Сімферопалі, усяго за семдзесят вёрст ад Ялты, але быў заняты грамадскімі справамі і рэдка наведваў сына.
Стары верабей
Праз шэсць гадоў пасля смерці сына Адам Ягоравіч пісаў успаміны пра яго па просьбе з Мінска. Ён быў здзіўлены тым, што там надаюць такое вялікае значэнне творчасці Максіма, магчыма нават лічаць яго класікам.
Рацыяналіст і дэкадэнт — вось што будуць гаварыць пра цябе нашчадкі. І будуць помніць хіба па тым, што некалі ты пісаў неблагія рэцэнзіі на Купалу, на страснага, неўраўнаважанага Купалу.
Гісторыя француза Шамісо
Аўтар прыводзіць гісторыю француза Шамісо, які стаў нямецкім пісьменнікам, як прыклад таго, як чалавек можа стаць часткай іншай культуры. Але ў выпадку з Багдановічам сітуацыя была іншай - ён вярнуўся да сваіх каранёў, да роднай беларускай культуры.
Краіна-браначка
Максім Багдановіч пакінуў Беларусь у пяцігадовым узросце, калі памерла яго маці. Ён выхоўваўся і вучыўся па-за межамі радзімы, але захаваў глыбокую любоў да яе. Упершыню ён вярнуўся на радзіму ў дваццаць гадоў, ужо будучы вядомым беларускім паэтам.
Вялікую ролю ў станаўленні Багдановіча як беларускага паэта адыграла яго хросная маці Вольга Сёмава, якая выпісвала для яго беларускія газеты 'Наша доля' і 'Наша ніва'. Праз іх ён знаёміўся з беларускай літаратурай і культурай.
...Яшчэ і крытык
Багдановіч быў не толькі паэтам, але і таленавітым крытыкам. Ён напісаў шэраг глыбокіх артыкулаў пра беларускую літаратуру, асабліва пра творчасць Янкі Купалы. У сваіх крытычных працах ён падкрэсліваў неабходнасць развіцця беларускай літаратуры ў кантэксце сусветнай культуры.
Багдановіч нёс у сабе і Коласа, і Купалу, гарманічна, класічна спалучаючы іх, і ў той жа час ён быў сам па сабе, ён быў Багдановіч.
Іскры з халодных каменняў
У сваёй творчасці Багдановіч імкнуўся спалучыць народную традыцыю з высокім мастацтвам. Ён лічыў, што паэзія павінна быць не проста пераказам жыцця, але яго мастацкім пераўтварэннем. Паэт параўноўваў гэты працэс з ператварэннем пясчынкі ў жэмчуг у ракавіне жамчужніцы.
Мадонны
Адной з важных тэм у творчасці Багдановіча была тэма кахання. У яго жыцці было некалькі рамантычных гісторый, але найбольш значнай была яго любоў да стрыечнай сястры Анюты Гапановіч.
Ці памыляўся Багдановіч?
У 1915 годзе Багдановіч напісаў артыкул 'Забыты шлях', дзе сцвярджаў, што беларускіх вершаў яшчэ не было, былі толькі вершы на беларускай мове. Гэтая думка выклікала спрэчкі, але паэт меў на ўвазе неабходнасць стварэння сапраўды нацыянальнай паэтычнай традыцыі.
Апалогія
З Багдановічам нам стала далёка відаць ва ўсе канцы свету. I такая ранняя смерць! Каб пражыў ён больш, хто ведае, чым маглі б мы быць сёння, працу колькіх людзей мог бы зрабіць ён адзін.
Яго няма — ляціць яго «Пагоня». Няма чытача ў яго «Маладзіка», «Красавіка», «Шыпшыны», «Пярсцёнка» — ва ўсіх тых зборнікаў, якія паэт планаваў наперад, якія меўся напісаць.
Не старайцеся ўплятаць туды новыя кветкі: тыя, што там, ніколі не завянуць. Сплятайце свае вянкі. Не старайцеся адшчыкнуць хоць адзін лісток ад тых лаўраў: тыя лаўры, перш чым стаць імі, былі цернямі.