Залатая дзіда (Якімовіч)
Вельмі кароткі змест
Лацінская Амерыка, наш час. Тры беларускія школьнікі шостага класа — Антось Маркевіч, Алеся і Максім — прыехалі ў падарожжа як пераможцы міжнароднага конкурсу. На пяты дзень іх настаўніца захварэла, а дзеці адправіліся ў невялікі гарадок, дзе іх папярэдзілі пра вампіра.
Дзяцей ахоўваў індзеец Анту з племені мапучэ. Ён расказваў ім пра залатую дзіду правадыра Лінкана, якая прыносіць шчасце племені.
Дзеці сустрэлі сапраўднага вампіра — карліка Траука з жоўтымі зубамі і крывымі нагамі. Яны сталі сведкамі яго сустрэчы з чалавекам у масцы — Санча, які аказаўся галоўным бандытам наркамафіі. Траука ўцякаў ад дзяцей праз раку, упаў у ваду і быў з'едзены кракадзілам.
Дзеці трапілі ў рукі банды Санча, якая хацела захапіць залатую дзіду мапучэ. Бандыты прымусілі Анту весці іх праз джунглі да племені. Падчас падарожжа Анту ратаваў дзяцей ад небяспек джунгляў. Калі група прыбыла да паселішча мапучэ, Металіст застрэліў Анту, бо той кінуўся на Санча.
Правадыр Лінкан адмовіўся аддаць залатую дзіду. Дзеці ўцяклі і вызвалілі яго.
Лінкан паляваў на бандытаў па адным, злавіўшы ўсіх, акрамя Санча. Калі правадыр прыйшоў да яго на перамовы, з неба спусціўся жоўта-чырвоны шар з Нгенечэнам — вярхоўным духам мапучэ. Гэта быў іншапланецянін, які правяраў, ці заслугоўвае племя залатую дзіду.
— Залатая дзіда будзе ў вас вечна, пакуль зоркі будуць гарэць на небе... — Нге-не-чэ-эн! — усклікнуў Лінкан...
Падрабязны пераказ па частках
Дзяленне частак на главы — умоўнае.
Частка 1. Вампір і наркамафія
Знаёмства з джунглямі і першыя прыгоды
Тры беларускія школьнікі шостага класа - Антось Маркевіч, Алеся і Максім - прыехалі ў Лацінскую Амерыку як пераможцы міжнароднага конкурсу на тэму «Хто лепей ведае Лацінскую Амерыку?». Разам з імі паехала настаўніца іспанскай мовы Ніна Іванаўна. На пяты дзень падарожжа настаўніца захварэла і трапіла ў бальніцу, а дзеці адправіліся ў невялікі гарадок, дзе іх папярэдзілі не выходзіць з гасцініцы з-за з'яўлення вампіра.
Дзяцей ахоўваў індзеец па імені Анту, які расказваў ім дзіўныя гісторыі пра сваё племя мапучэ і пра тое, як яго забраў з сабою вярхоўны дух Нгенечэн у жоўта-чырвоным шары. Анту таксама паведаміў, што ягонаму правадыру Лінкану Нгенечэн даў залатую дзіду, якая прыносіць шчасце племені.
Каля возера дзеці сустрэлі Санча, які дэманстраваў, як ягоны папугай какаду катаецца на водных лыжах. Санча расказваў, што злавіў вампіра, але дзеці не ведалі, што ён сам з'яўляецца галоўным бандытам групы наркамафіі.
Сустрэча з вампірам Траука
Дзеці сустрэлі сапраўднага вампіра - карліка па імені Траука з пукатымі вачыма, жоўтымі зубамі і крывымі нагамі. Траука нападаў на людзей і кусаў іх. Дзеці схаваліся ў сутарэнні разбуранага дома, дзе сталі сведкамі сустрэчы Траука з чалавекам у масцы, які аказаўся Санча.
Паміж Траука і Санча адбылася сварка, якая перарасла ў бойку. Санча стукнуў вампіра рукаяткай рэвальвера па галаве, і той страціў прытомнасць. Дзеці праз тунель спрабавалі ўцячы, але Траука ачуўся і пачаў іх пераследаваць. Яны схаваліся на дрэве, дзе Антось адбіваўся ад вампіра кіем.
— Што мне цяпер рабіць? — апусціў галаву Траука. — Сядзі і не высоўвайся... — А калі не вытрываю і зноў каго-небудзь пакусаю? — Тады кулю ў лоб.
Калі Траука спрабаваў перайсці па бервяне праз раку, ён упаў у ваду і быў з'едзены кракадзілам. Дзеці выратаваліся, але трапілі ў рукі бандытаў Санча, якія схавалі іх у старажытнай піраміде.
Уцёкі і пераследаванне
У піраміде дзеці сустрэлі ўсю банду Санча: Металіста, абвешанага зброяй, Каймана з бізуном, наркамана Кайфа і Піучэна. Бандыты плануюць абрабаваць банк, але галоўная іх мэта - захапіць залатую дзіду племені мапучэ. Яны прымушаюць Анту весці іх у джунглі да ягонага племені, пагражаючы забіць дзяцей.
Дзеці спрабавалі ўцячы, схаваўшыся ў вялікіх гліняных пасудзінах у хаціне мапучэ, але бандыты іх знайшлі. Анту быў прывязаны да рытуальнага слупа і пакінуты на сонцы. Антось вызваліў яго пры дапамозе нажа, і яны разам уцяклі ў джунглі.
Анту расказаў дзецям пра звычаі свайго племені, пра тое, як мапучэ жывуць па законах продкаў і шануюць сваіх духаў. Ён таксама паведаміў, што бандыты - гэта наркамафія, якая займаецца перапраўкай наркотыкаў у іншыя краіны.
— Мы заўжды жылі па законах продкаў і цяпер павінны так жыць... У нас няма хлусні. Мы паважаем старасць. Мы беражом звычаі... Мапучэ ніколі не хлусяць.
Палон у бандытаў
У індзейскім паселішчы Кайф, які наглытаўся наркотыкаў, пачаў строіць дурня перад мясцовымі жыхарамі, а потым застрэліў сабаку і падпаліў хаціну. Дзеці зноў трапілі ў рукі бандытаў. Паміж членамі банды пачаліся канфлікты - Кайф застрэліў Каймана каля ракі.
Бандыты зрабілі плыт і паплылі па рацэ ў напрамку паселішча мапучэ. Анту з болем успамінаў сваю радзіму і разумеў, што вядзе ворагаў да сваіх супляменнікаў. Ён не хацеў здрадзіць племя, але не мог дазволіць забіць дзяцей.
— Анту, не скажаш, дзе залатая дзіда? — Не. — І не скажаш, дзе залатая дзіда? — Не... — Хіба змог бы я глядзець, як Траука рве вас зубамі? Калі вы прыехалі, мне сказалі: "Анту, беражы дзяцей".
Падчас падарожжа па рацэ дзеці сталі сведкамі жорсткасці бандытаў і іх унутраных канфліктаў. Анту стараўся іх абараніць і суцешыць, ведаючы, што нязбежна вядзе бяду да свайго народа.
— Дзядзька Анту, прабач. Я спалохалася... — Прабачэння просіць. Хіба яна вінаватая? Спалохалася… І мы з Максімам спалохаліся. Я ж таксама плакаў, калі выходзілі з піраміды.
Частка 2. Праз джунглі
Пачатак падарожжа праз джунглі
Бандыты не змаглі перавезці машыны праз раку і вымушаны былі ісці пешшу праз джунглі. Анту неахвотна паказваў ім дарогу, спадзеючыся, што небяспекі джунгляў спыняць іх. Група расцягнулася ланцужком: наперадзе ішоў Кайман з нажом, за ім Анту пад наглядам Металіста, потым дзеці і астатнія бандыты.
Джунглі сустрэлі іх незвычайнай прыгажосцю і небяспекамі. Дзеці бачылі стракатых матыляў, маленькіх ігрунковых малпаў на дрэвах, чулі рык равунаў. Антось дакрануўся да ружовай кветкі фанціхулітры і апёкся, а потым упаў у дупло высокага дрэва, адкуль яго вызваліў Анту пры дапамозе ліяны.
Анту расказваў дзецям пра жыццё свайго племені, пра звычаі мапучэ, пра іх герояў, такіх як токі Лаутара, які змагаўся з іспанскімі канкістадорамі. Ён таксама тлумачыў, што азначаюць сны ў іхняй культуры і як важна захоўваць традыцыі продкаў.
Небяспекі джунгляў
Група трапіла ў балота, дзе на іх напалі ядавітыя жабы ага і маленькія лягушкі. Бандыты былі вымушаны адступіць пад націскам гэтых небяспечных земнаводных. Анту паказаў ім іншую дарогу, хоць і не хацеў дапамагаць ворагам свайго племені.
У джунглях дзеці сустрэлі шмат дзіўных істот: ігуану, якую Антось спачатку прыняў за кракадзіла, змяю, якая схавалася ў кветцы архідэі, скарпіёнаў, якія біліся паміж сабою. Анту ратаваў дзяцей ад небяспекі, тлумачыў ім асаблівасці мясцовай фауны.
Бандыты пачалі страчваць цярпенне і злавацца адзін на аднаго. Металіст спалохаўся змеі, якую Анту кінуў яму на плячо, і хацеў застрэліць індзейца. Санча ледзь здолеў супакоіць сваіх падручных, якія ўсё больш сумняваліся ў поспеху экспедыцыі.
Дзеці назіралі за паводзінамі бандытаў і разумелі, што тыя становяцца ўсё больш небяспечнымі. Анту стараўся іх абараніць і падтрымаць, хоць сам знаходзіўся ў палоне і не мог супраціўляцца адкрыта.
Шлях да ракі
Група дабралася да ракі, дзе бандыты пачалі рабіць плыт для далейшага плавання. Каля ракі адбыўся канфлікт паміж Кайфам і Кайманам, у выніку якога Кайф застрэліў свайго сябра і скінуў яго ў ваду. Санча здагадаўся пра забойства, але не стаў карыць Кайфа, бо той быў добрым следапытам.
Анту расказаў дзецям пра легенды свайго народа, пра змяю Кай-кай-філу, якая затапіла зямлю мапучэ, і пра добрую змяю Трэн-трэн, якая ратавала людзей. Ён таксама тлумачыў, чаму важна жыць па законах продкаў і не парушаць звычаі.
На плыце група паплыла па рацэ ў напрамку паселішча мапучэ. Анту з болем думаў пра тое, што нязбежна прывядзе ворагаў да свайго народа, але не мог дазволіць забіць невінных дзяцей. Ноччу ён планаваў спробу ўцёкаў.
Частка 3. Правадыр Лінкан
Прыбыццё да племені мапучэ
Група прыплыла да паселішча мапучэ, дзе адбывалася цырымонія пасвячэння ў мачы - добрага вядзьмака. Прыгожая дзяўчына ў нябесна-блакітным адзенні танцавала на рытуальным слупе, а племя спявала і гуляло на музычных інструментах. Бандыты перапынілі свята, акружыўшы індзейцаў з аўтаматамі.
Правадыр племені Лінкан спрабаваў супакоіць сваіх людзей і не даць бандытам прывода для стральбы. Калі ён убачыў Анту, то зразумеў, хто прывёў ворагаў. Анту з болем прызнаўся, што не хацеў здрадзіць племя, але ратаваў жыццё дзяцей.
Санча патрабаваў аддаць залатую дзіду, але Лінкан адмовіўся. Бандыты загналі ўсіх індзейцаў у хаціны і замініравалі іх, пагражаючы ўзарваць, калі правадыр не скажа, дзе знаходзіцца залатая дзіда. Металіст застрэліў Анту, калі той кінуўся на Санча.
— Усе мае родзічы ляжаць у гэтай зямлі. Але я не хачу, каб людзі племені дачасна палеглі. Я хачу чуць іхнія галасы, хачу бачыць іхнія твары. Маё імя Лінкан, што азначае камень, але маё сэрца не каменнае.
Палон і спробы ўцёкаў
Дзеці былі зачыненыя ў хаціне мапучэ разам з Лінканам, які быў прывязаны да рытуальнага слупа на сонцы. Яны схаваліся ў вялікіх гліняных пасудзінах і змаглі ўцячы, калі бандыты іх шукалі. Антось вызваліў Лінкана, разрэзаўшы вяроўкі нажом.
Лінкан прывёў дзяцей у бяспечнае месца ў джунглях і пачаў планаваць вызваленне свайго племені. Ён расказаў ім пра звычаі мапучэ, навучыў здабываць агонь пры дапамозе дзвюх кіёў і пачаставаў хлебам з зярнят расліны кіноа і сушаным мясам чаркі.
Правадыр тлумачыў дзецям, чаму важна спаць галавою на ўсход, каб жыццё было доўгім, і частаваў іх ягадамі міне-міне і супом з грыбоў умне. Дзеці ўбачылі, што Лінкан - сапраўдны майстар на ўсе рукі.
Барацьба Лінкана з бандытамі
Лінкан пачаў паляваць на бандытаў па адным. Спачатку ён злавіў Кайфа пры дапамозе індзейскай пасткі уачы, выкарыстаўшы сваю сабаку як прынаду. Потым накінуў ласо на Металіста і завёў абодвух у пячору, дзе іх звязаў.
Чон-чона ён злавіў, перапрануўшыся ў авечую шкуру і падкраўшыся да яго на карачках. Бандыт прыняў яго за сапраўдную авечку і хацеў забіць на мяса, але Лінкан скінуў шкуру і накінуўся на яго. Піучэна правадыр злавіў, калі той спрабаваў уцячы па рацэ на плыце.
Лінкан выкарыстоўваў гарбуз як маску для дыхання пад вадой і неспадзявана з'явіўся на плыце, дзе сядзеў Піучэн. Бандыт спалохаўся, думаючы, што бачыць д'ябла, але быў схоплены ў палон.
Фінальная развязка
Лінкан вырашыў пайсці да Санча і прапанаваць яму дамову: размініраваць хаціны ў абмен на дапамогу ў выхадзе з джунгляў. Але Санча, які застаўся адзін, звар'яцеў ад страху і адмовіўся ад перамоваў. Ён пагражаў застрэліць правадыра і ўзарваць усіх індзейцаў.
Нечакана з неба спусціўся жоўта-чырвоны шар, з якога выйшоў высокі чалавек у блішчастым скафандры з вачыма-ліхтарыкамі. Лінкан пазнаў у ім Нгенечэна - вярхоўнага духа мапучэ. Санча стаў страляць у яго, але кулі адскоквалі ад скафандра.
Нгенечэн прымусіў Санча залезці ў шар і размініраваў хаціны пры дапамозе промняў з вачэй. Ён сказаў Лінкану, що правадыр вытрымаў выпрабаванне і заслужыў залатую дзіду для свайго племені.
— Я даю вам залатую дзіду, а ты, правадыр, павінен аддаць мне каго-небудзь з вашага племені. Я забяру яго з сабою... — Залатая дзіда будзе даваць шчасце табе і твайму племені.
Дзеці зразумелі, що чалавек у скафандры быў іншапланецянінам, які калісьці забраў Анту і цяпер вярнуўся, каб праверыць, ці заслугоўвае племя мапучэ залатую дзіду. Выпрабаванне было прайдзена - Лінкан паказаў мужнасць і мудрасць, абараняючы свой народ.
— Правадыр, я размініраваў хаціны. Можаш выводзіць сваіх людзей... Ты вытрымаў маё выпрабаванне. Ты заслужыў залатую дзіду. І тваё племя яе заслужыла.
Нгенечэн сеў у свой шар і паляцеў у неба. Лінкан вызваліў сваіх людзей з хацін, а дзеці зразумелі, што сталі сведкамі незвычайных падзей. Племя мапучэ было выратавана, а залатая дзіда засталася ў іх як сімвал шчасця і абароны ад усіх бедаў. Дзеці вярнуліся дамоў з незабыўнымі ўспамінамі пра сваю прыгоду ў Лацінскай Амерыцы.
— Не толькі тут, у джунглях, жывуць мапучэ. Ёсць і тыя, якія жывуць там, дзе белыя. Ці не забыліся яны пра нашы звычаі?... А ці не ўгнявілі мы зноў Нгенечэна?