Зорная паэма (Янішчыц)

Заўвага: Гэты пераказ быў створаны ШІ, таму можа змяшчаць памылкі.

⭐

Зорная паэма

Кароткі змест паэмы

Арыгінал чытаецца за 12 хвілін

Мікразмест

Пабываўшы ў роднай вёсцы з сынам, жанчына ўбачыла цяжкія ўмовы яе жыхароў. Пазней, у горадзе, адчуваючы небяспеку ядзернай пагрозы, яна заклікала людзей да гуманнасці, узаемнай падтрымкі і разумення.

Кароткае змест

Беларуская вёска, другая палова XX стагоддзя. Маладая жанчына, паэтка, прыехала ў родны край разам з маленькім сынам.

👩🏻‍🦱

Лірычная гераіня — апавядальніца, маладая жанчына, паэтка, маці, якая вяртаецца ў родную вёску, клапоціцца пра сына, перажывае за лёс вёскі і ўсёй планеты.

Жанчына ўспамінала дзяцінства, бацькоўскую хату, цяпло сям'і. Яна заўважыла, як змянілася вёска: пабудаваліся новыя дамы, але людзі сталі чужымі, дзеці пакідалі старых бацькоў. Хоць было бачна развіццё, у сяле пагоршылася жыццё, адчувалася стомленасць людзей ад вечных праблем, нястачы, бюракратыі ды абыякавасці начальнікаў. Лірычная гераіня перадусім жадала выхаваць сына добрым чалавекам, навучыць яго любіць і шанаваць родную зямлю.

👦🏻

Сын — малы хлопчык, сын лірычнай гераіні, якога яна прывезла ў вёску, каб паказаць яму сваю малую радзіму і навучыць любіць зямлю.

Вярнуўшыся ў горад, жанчына ўбачыла глабальныя праблемы сучаснага жыцця: вайсковыя пагрозы, экалагічныя крызісы, маральны заняпад. Яна моцна перажывала за лёс планеты і будучыню свайго дзіцяці, адчуваючы адзіны шлях да выратавання — салідарнасць і ўзаемаразуменне паміж людзьмі:

— Быць! — Я гукаю праз гром і хімеры,
Тулячы сына свайго да грудзей.
I не ў міфічную цягнецца Мекку
Шлях, пазбаўлёны літаньняў і лек.
...Чуе ў бядзе чалавек чалавека.
Да Чалавека ідзе Чалавек!

Падрабязны пераказ па частках

Назвы частак – рэдактарскія.

Частка 1. Вяртанне ў вёску: успаміны, клопаты і любоў да роднага краю

Паэма пачынаецца з апісання вяртання лірычнай гераіні ў родную вёску. Яна адчувае радасць ад сустрэчы з роднымі мясцінамі, дзе ўсё такое блізкае і знаёмае: птушыны спеў, травы ў расе, белыя бярозы. Яна прывезла з сабой сына, каб паказаць яму сваю малую радзіму.

Сьветла. Птушынай радні адгалоскі.
Травы ў празорай расе.
Як скарачаецца шлях мой у вёску! —
Нібыта вецер на крылах нясе.

У вёсцы гераіня наведвае магілу свайго бацькі, ветэрана вайны. Яна з болем успамінае, што яны не паспелі нагаварыцца пры жыцці. Цяпер ён толькі ўсміхаецца ёй з помніка. Яна бачыць, што нават праз шмат гадоў пасля вайны жыта расце на мінах, што сведчыць пра незагойныя раны мінулага.

🪦

Татачка — памерлы бацька лірычнай гераіні, ветэран вайны, ад якога застаўся толькі помнік, з якога ён усміхаецца дачцэ.

Лірычная гераіня ўспамінае сваё дзяцінства: як маці будзіла яе на зорцы, каб не праспала ягады, як яна парэзала пальцы першым сярпочкам, як дзеці жартавалі з інваліда вайны, сцягнуўшы ў яго пратэз. Яна ўспамінае цётку Настулю, якая выхоўвала пяцярых сірат і цяжка працавала.

👵🏻

Маці — маці лірычнай гераіні, сталая жанчына, якая жыве ў вёсцы, працавітая, клапатлівая, перажыла вайну, не скардзіцца на цяжкасці.

👩🏻‍🌾

Цётка Настуля — жанчына з вёскі, жняярка, выхоўвае пяцярых сірат, працавітая, параўноўваецца з валом, вельмі цяжка працуе.

Гераіня заўважае змены ў вёсцы: новыя катэджы, шыферныя дахі. Але ёсць і праблемы: старая Харыта дажывае свой век з гускамі і не хоча ісці ў дом састарэлых. Паштарка скардзіцца, што дзеці, як зоркі, рассыпаны па свеце, пакінуўшы старых бацькоў.

👵🏻

Харыта — старая жанчына з вёскі, якая дажывае свой век з гускамі, не хоча ісці ў дом састарэлых, адзінокая, патрабуе дапамогі.

👩🏻‍💼

Паштарка — жанчына, якая працуе паштаркай у вёсцы, выказвае лірычнай гераіні дакор наконт дзяцей, якія пакінулі вёску.

Лірычная гераіня заклапочана праблемамі вёскі: не хапае працаўнікоў, многія пасады застаюцца вакантнымі. Яна звяртаецца да сына, просячы яго дапамагчы Харыце, насячы ёй дроў, папасвіць кароў за памерлых вяскоўцаў. Яна хоча, каб сын навучыўся любіць і паважаць зямлю, дапамагаць людзям, пакуль яны жывыя.

Мо па-жаночы прашу цябе сьлёзна,
Але хачу, каб запомніў урок:
Заўтра любіць — памагаць будзе позна,
Людзі, як зоркі, згасаюць, сынок.

Частка 2. Роздумы пра чалавецтва і выжыванне планеты ў атамны век

У другой частцы паэмы лірычная гераіня звяртаецца да глабальных праблем чалавецтва. Яна апісвае выпадак, калі суседу спатрэбілася выклікаць хуткую дапамогу, але ў вёсцы толькі адзін тэлефон. Гэта падштурхоўвае яе да думкі: хто выкліча "дапамогу" для ўсёй планеты, якая знаходзіцца пад пагрозай ядзернай вайны?

Выкліча хто «дапамогу» Зямлі?!
Зорная поўнач сьвятлюткай сястрою,
Зорны
трапеча за шыбкаю ліст.
Я на пяшчоту гадзіньнік настрою,
Але спружыніць у ім мэханізм.

Гераіня разважае пра тое, што час нібы змоўклы гадзіннік, які можа спыніцца ў любы момант. Планета набракае крывёй, пагроза ядзернай вайны становіцца ўсё больш рэальнай. Яна заклапочана будучыняй свету, дзе людзі страцілі сувязь адзін з адным, жывуць у шматпавярховых дамах, але баяцца раскрыць сэрца нават суседу.

Змоўклым гадзіньнікам век нас лякае,
Збоем апошніх сьвітальных мінут.
Кроўю планэта ужо набракае,
Але паўзе тэрмаядзерны спрут.

Лірычная гераіня крытыкуе "вучоных", якія глядзяць на свет праз пальцы, думаючы толькі пра ўласную выгаду. Яна заўважае, што людзі навучыліся жыць "адмыслова", але за знешнім убраннем хаваецца канаючая душа. Яна заклікае да чалавечнасці, да разумення таго, што толькі чалавек можа выратаваць свет ад катастрофы.

Бога няма. Чалавека пытай.
Толькі і ёсьць чалавек усясільны.
Досыць Хатыняў і Хірасімаў! —
Плоцьцю людскою накормлены рай.

У фінале паэмы гучыць пытанне Гамлета: "Быць альбо не быць?", але ўжо ў глабальным маштабе - пытанне выжывання ўсяго чалавецтва. Лірычная гераіня, прыціскаючы да грудзей свайго сына, адказвае: "Быць!". Яна верыць у сонечны розум людзей і ў тое, што чалавек ідзе да чалавека, а не ад яго.

Зорным дасьвецьцем
праз ліхалецьці
I праз анафему «зорнай вайне» —
Гамлета прывід васкрэс на планэце
З тым жа пытаньнем: «Быць альбо не?»