Вельмі кароткі змест
Вялікае княства Літоўскае, канец XIV стагоддзя. У час святкавання Купалля князь Вітаўт даведаўся, што яго стрыечны брат Ягайла, які кіраваў у Вільні, здрадзіў яму і бацьку Кейстуту, уступіўшы ў змову з тэўтонскімі рыцарамі.
Кейстут з Вітаўтам захапілі Вільню, але Ягайла з дапамогай крыжакоў вярнуў сабе ўладу. Ён загадаў задушыць Кейстута ў Крэўскім замку, а Вітаўта трымаў пад вартай.
Вітаўту дапамагла ўцячы з вязніцы пакаёўка Алёна, якая таемна кахала яго. Яна пераапранулася ў яго вопратку і засталася ў турме замест князя. За гэта Алёну спалілі на вогнішчы.
Ліцвін-дзіцёнак крычыць, выходзячы з жаночага лона, бо адчувае, што нарадзіўся для пакут, прыніжэння і здзекаў! Князь Ягайла! Прыйдуць часы, калі прыгожыя ліцвінкі згубяць здольнасць насіць жыццё
Вітаўт сабраў войска і пайшоў на Трокі. У гэты час Ягайла атрымаў прапанову стаць польскім каралём, калі прыме каталіцтва і ажэніцца з каралевай Ядвігай. Ягайла пагадзіўся і паспрабаваў памірыцца з Вітаўтам.
Браты сустрэліся ў двубоі, дзе Вітаўт перамог Ягайлу. Пад уплывам Ядвігі і княгіні Анны яны прымірыліся. Ягайла стаў польскім каралём, а Вітаўт атрымаў уладу ў Вялікім княстве Літоўскім як незалежны правіцель.
Купала, якая з'яўлялася на працягу ўсёй п'есы, нагадала, што ўсё ў свеце паўтараецца: вайна прыходзіць, каб чакалі міру, а мір — чаканне новай вайны.
Падрабязны пераказ па актах і сцэнах
Назвы сцэн у пераказе – умоўныя.
Акт 1. Сцэна 1. Здрада Ягайлы і забойства Кейстута
У лесе каля Гародні ў ноч на Купалле князь Вітаўт сустрэў Купалу - князёўну Жыцця. Яна распавяла яму пра дзяўчыну, якая таемна кахае яго і гатовая аддаць за яго жыццё.
Каханне не карона, храбры віцязь, яно зніжае ўладара да смерда, а ўздыме і жабрачку да багоў... Дзяўчына гэта воч падняць не смее на князя цэлы год, а на Купалле, у лес прыйшоўшы, тут цябе у мроях цалуе
У гэты час да Вітаўта прыбег яго бацька Кейстут з навіной пра здраду Ягайлы, які таемна дамовіўся з крыжакамі і захапіў Вільню і Трокі.
Кейстут і Вітаўт адправіліся ў Крэва, дзе Ягайла заманіў іх у пастку. Кейстута схапілі і задушылі па загадзе Ягайлы, а Вітаўта кінулі ў турму.
Хто ад сябе смяротную стралу адпусціць у другога чалавека — той сваім сэрцам стрэне яе сам, калі мінулым стануць цьмяныя стагоддзі і ўсе забудуць бойкі, сваркі, звадкі
Акт 1. Сцэна 2. Пакаёўка Алёна і яе каханне
У Гародні пакаёўка княгіні Анны Алёна адчула, што з Вітаўтам здарылася бяда. Яна прызналася княгіні ў сваім таемным каханні да князя і ўгаварыла яе ехаць у Крэва.
Акт 1. Сцэна 3. Вітаўт у палоне
У Крэўскім замку Вітаўт знаходзіўся пад пільнай вартай. Ягайла атрымаў запрашэнне ад польскага сойма стаць каралём Польшчы праз шлюб з каралевай Ядвігай, калі прыме каталіцкую веру.
Акт 1. Сцэна 4. Уцёкі Вітаўта з палону
Княгіня Анна і Алёна прыехалі ў Крэва. Алёна прапанавала план уцёкаў: яна застанецца ў турме замест Вітаўта, а ён пераапранецца ў яе адзенне і выйдзе разам з княгіняй.
Жыцця пачатак — першы крок да смерці, а смерць — акно у новае жыццё. Жыццё адно жыццё толькі разбурыць, і смерць заўсёды разбурае смерць
Акт 2. Сцэна 1. Ягайла і польская карона
У Кракаве Ягайла прыняў каталіцкую веру і атрымаў новае імя Уладзіслаў. Ён сустрэўся з каралевай Ядвігай, якая была заручана з аўстрыйскім прынцам Вільгельмам, але вымушана была адмовіцца ад асабістага шчасця дзеля дзяржаўных інтарэсаў.
Акт 2. Сцэна 2. Ядвіга і яе выбар
Біскуп Алясніцкі пераканаў Ядвігу, што яе шлюб з Ягайлам неабходны для аб'яднання Польшчы і Літвы, а таксама для распаўсюджвання каталіцкай веры на ўсходзе. Ядвіга пагадзілася ахвяраваць сваім каханнем дзеля дзяржаўных інтарэсаў.
Акт 2. Сцэна 3. Бітва братоў
Вітаўт, уцёкшы з палону, сабраў войска і выступіў супраць Ягайлы. Ён абвінаваціў брата ў забойстве бацькі і здрадзе інтарэсам Вялікага Княства Літоўскага.
З часоў сівога Рагвалода і пакутнай Рагнеды не ведаем ні шчасця, ні спакою. Нашы жонкі нараджаюць для смерці і пакут! Зірні наўкола: гэта не балоты дыхаюць пад нашымі нагамі — гэта зямля набрыняла крывёй ліцвінаў
Тут туркі, там татары, там тэўтонцы, там маскавіты, там Польшча. З нашых целаў і з нашых душ зрабілі рысталішча, дзе цкуюць адзін аднаго!
Акт 2. Сцэна 4. Прымірэнне і падзел улады
Ягайла прыйшоў да Вітаўта з прызнаннем віны і прапановай міру. Ён паказаў галаву свайго слугі Люценя, які па ўласнай ініцыятыве забіў Кейстута.
Браты вырашылі біцца на мячах, каб Бог паказаў, хто праўдзівы. Вітаўт перамог, але па просьбе Ядвігі і княгіні Анны пагадзіўся на мір. Ягайла прызначыў Вітаўта вялікім князем літоўскім, а сам застаўся каралём Польшчы.
Акт 2. Сцэна 5. Каранацыя Вітаўта
У Віленскім катэдральным саборы адбылася каранацыя Вітаўта. Ён прысягнуў служыць свайму народу і захоўваць мір у дзяржаве.
Жыві і веруй, мой святы народ, ты ўсклаў на галаву маю карону і абавязак княства зберагчы, абараніць людзей ад злых напасцяў, і з ворагаў сяброў сабе рабіць, і сябру дараваць, калі ён — вораг