Лабірынты (Ластоўскі)
Вельмі кароткі змест
Полацк, пачатак XX стагоддзя. Малады даследчык старажытнасцей прыехаў у горад, каб вывучаць мясцовую гісторыю.
Ён пазнаёміўся з мясцовым археолагам Іванам Іванавічам і яго гуртком аматараў старажытнасці.
Ноччу адзін з сяброў гуртка, вядомы як Падземны чалавек, правёў апавядальніка ў падземныя хады пад Верхнім замкам, дзе захоўвалася старажытная бібліятэка. Падземны чалавек загінуў пры няшчасным выпадку, а апавядальнік сустрэў Івана Іванавіча, які правёў яго ў залу са старажытнымі кнігамі і распавёў пра гісторыю славянскай культуры.
Фігура была з жоўтага металу, утрая большая ад натуральнага чалавечага ўзросту. Ад сіняватага бляску святла вачэй фігуры, які быў скіраваны прост ў мае вочы, я чуў, як цела маё млела
У бібліятэцы апавядальнік убачыў металічную фігуру, якая загіпнатызавала яго. Ён страціў прытомнасць і прачнуўся ў гатэлі. Праз тры дні ён атрымаў тэлеграму, якая клікала яго дадому. Вярнуўшыся, ён даведаўся, што тэлеграму ніхто не пасылаў, а Іван Іванавіч памёр у той самы дзень.
Так і засталося таямніцай, што насамрэч адбылося ў падземных лабірынтах Полацка.
Падрабязны пераказ па раздзелах
Назвы раздзелаў у пераказе – умоўныя.
Раздзел 1. Вячэрняя сустрэча ў Полацку
Малады навуковец вырашыў правесці некалькі тыдняў у Полацку для вывучэння мясцовай гісторыі.
Мяне даўно маніў к сабе наш сівагорбы Полацак сваім рамантычным мінулым, сягаючым у легендарныя часы, і гэтага году я пастанавіў сабе пару вольных летніх тыдняў правесці ў Полацку
У Полацку ён пазнаёміўся з мясцовым археолагам-аматарам Іванам Іванавічам і быў запрошаны на сустрэчу гуртка аматараў старажытнасці.
На сустрэчы прысутнічалі розныя цікавыя асобы: абруселы немец-чыноўнік, які раней выдаў брашуру пра перайменаванне Полацка, былы памешчык-акультыст з уласнай чарнакніжнай бібліятэкай, мясцовы мешчанін па мянушцы Падземны чалавек і настаўнік гарадской школы.
За сталом разгарнулася цікавая гутарка пра старажытную гісторыю Полацка. Падземны чалавек распавёў пра таямнічыя скарбы і старажытныя кнігі, схаваныя ў падзямеллях Верхняга замка.
Кажуць людзі, а хто ж ведае, ці ёсць у гэтым хоць кропля праўды, пад Верхнім замкам, за магілай невядомага валадара, ёсць склады з багаццямі вялікімі
Раздзел 2. Начное падарожжа ў падзямелле
Ноччу да апавядальніка ў гасцінічны пакой праз акно прыйшоў Падземны чалавек і прапанаваў паказаць таемны ход у схаваную бібліятэку. Яны адправіліся да Верхняга замка і праз патаемны ўваход трапілі ў падзямелле.
У падзямеллі яны знайшлі старажытную труну з забальзамаваным нябожчыкам, які, паводле надпісу, быў Ярамірам - стваральнікам гэтых хадоў. Падземны чалавек прапанаваў апавядальніку прынесці клятву на вернасць таямніцы.
Падчас цырымоніі здарылася няшчасце - Падземны чалавек паслізнуўся і ўпаў, ударыўшыся галавой. Апавядальнік застаўся адзін у цемры. Калі ён знайшоў ліхтар і вярнуўся, цела Падземнага чалавека знікла.
Раздзел 3. Таямніцы старажытнай веры
Нечакана з'явіўся Іван Іванавіч у белым адзенні і павёў апавядальніка ў вялікую круглую залу, дзе на сценах былі намаляваныя выявы старажытных багоў. Ён пачаў тлумачыць сутнасць старажытнай славянскай веры, заснаванай на прынцыпе траістасці.
Жыццё ў гэтых падзямеллях ідзе старое, даўняе. Вам жа хіба прыходзілася чуваць ад народа дый чытаць у так званай этнаграфічнай літаратуры аб праваліўшыхся гарадах, цэрквах, манастырах
Іван Іванавіч распавёў пра тры асноўныя боствы: Найвельшага (вышэйшага бога), Правечнага Кона (бога законаў і справядлівасці) і Сіціўрата (бога жыцця і смерці). Ён тлумачыў, як гэтая сістэма адлюстроўвалася ў старажытных помніках і захавалася ў народных традыцыях.
Раздзел 4. Гісторыя славянскай культуры
Іван Іванавіч працягваў сваё апавяданне, распавядаючы пра высокі ўзровень старажытнай славянскай культуры. Ён тлумачыў, як славяне ўплывалі на развіццё грэчаскай цывілізацыі, як Праметэй, Арфей і іншыя культурныя героі былі звязаны са славянскімі землямі.
Ён распавёў пра гісторыю рэформаў і змен у грамадскім ладзе старажытных славян, пра ролю святароў і ваяроў, пра ўплыў чужаземцаў на заняпад славянскай культуры. Асаблівую ўвагу ён надаў гісторыі ятвягаў, якія, па яго словах, былі не асобным племем, а кастай святароў.
Старая веда і старая культура не загінулі... Кажуць людзі, а хто ж ведае, ці ёсць у гэтым хоць кропля праўды, пад Верхнім замкам ёсць сховы са старымі кнігамі
Раздзел 5. Бібліятэка і яе таямніцы
Іван Іванавіч павёў апавядальніка ў вялікую бібліятэку, дзе сцены свяціліся асаблівым святлом дзякуючы рэчыву пад назвай гетын. Ён распавёў, што ў падзямеллі жывуць старажытныя вучоныя, якія захоўваюць веды і працягваюць даследаванні.
Багацце, якое я тут убачыў у звітках і фаліянтах, прост не паддаецца апісанню. Тут я бачыў не толькі фаліянт полацкай летапісі, пісанай рукой княжны Еўфрасініі
У бібліятэцы захоўваліся старажытныя рукапісы на розных мовах, у тым ліку летапісы, пісаныя глаголіцай, навуковыя трактаты і рэлігійныя тэксты. Апавядальнік знайшоў там доказы таго, што пісьменнасць у славян з'явілася задоўга да Кірылы і Мяфодзія.
У адной з залаў бібліятэкі апавядальнік сутыкнуўся з вялізнай металічнай фігурай з яркімі вачыма. Фігура аказвала на яго гіпнатычнае ўздзеянне, і ён не мог супраціўляцца яе прыцягненню.
Фігура была з жоўтага металу, утрая большая ад натуральнага чалавечага ўзросту. Ад сіняватага бляску святла вачэй фігуры, які быў скіраваны прост ў мае вочы, я чуў, як цела маё млела
Раздзел 6. Вяртанне і загадкавая тэлеграма
Апавядальнік прачнуўся ў сваім гатэльным пакоі. Да яго прыйшоў Падземны чалавек, жывы і здаровы, але з блізнай на твары, і прынёс запрашэнне ад Івана Іванавіча на імяніны. Аднак неўзабаве прыйшла загадкавая тэлеграма, якая клікала апавядальніка дадому.
Вярнуўшыся дадому, апавядальнік высветліў, што ніхто яму тэлеграмы не пасылаў. А на наступны дзень ён прачытаў у газеце, што Іван Іванавіч памёр менавіта ў той дзень, калі апавядальнік атрымаў тэлеграму.