Любіць ноч - права пацукоў (Станкевіч)
Кароткае змесціва
Невялікі гарадок Янаўск, пасля Чарнобыльскай катастрофы. У доме настаўніцы Любы пасяліліся невядомыя чужынцы, якія хутка сталі гаспадарамі ў суседняй сядзібе сям'і Фраловых. Яны беспакарана прыносілі ў горад гвалт, наркотыкі і распусту. Паступова суседзі забываліся на законы і забівалі старыя правілы жыцця. Любу забілі ў начы, пакінуўшы сына-даўнёнка аднаго.
У горад прыбыў яе брат Даніла Прусак.
Мясцовая ўлада выявілася бездапаможнай ці непадкупнай. Дзіцячыя і малалетнія чужынцы гвалцілі і абражалі даўнёнка, а насельніцтва брала ўдзел у злачынствах ці адварочвалася. Каля дома ноччу Любу забілі. Даніла вырашыў адолець чужынцаў сваім шляхам, але яго беспадстаўна абвінавацілі ў гвалце і арыштавалі. Ён здолеў уцячы з ізалятара, каб выратаваць пляменніка ад гвалтаўнікоў.
Разам са старым суседам Даніла захапіў сына лідара чужынцаў і прымусіў тых паехаць, адкрыўшы забойцу сястры — мясцовую пакаёўку чужынцаў. Перад ад'ездам правадыр чужынцаў прызнаў сваю веру ў перамогу:
Ты сумасшедшый - так, у тэбя с головой проблема... вы ж бездапаможныя, хцівыя і раз'яднаныя, і калі нават ты пра мае гэтыя словы будзеш з раніцы да вечара штодня на плошчы крычаць...
Чужынцы сышлі ў сталіцу. Іх сядзібу і магазін наркотыкаў Даніла падпаліў. З дому яны забраліся, але Даніла разумеў, што іхні наступ на чужую зямлю працягнецца ў сталічным горадзе. Стары сусед падтрымаў Данілу. Хлопчыку вярнулі трусіка, але Даніла ўсведамляў, што праблема далёка не вырашаная і гэта толькі пачатак новай перашкоды на іх зямлі.
Падрабязны пераказ па раздзелах
Падзагалоўкі раздзелаў — рэдактарскія.
Раздзел 1. Уварванне: чужынцы-«пацукі» захопліваюць тэрыторыю
У невялікім правінцыйным горадзе Янаўску жыла настаўніца Люба Прусак разам са сваім сынам Юльянам, якога ўсе звалі Уля ці даўнёнак. Яе муж памёр, і яна засталася адна з хворым дзіцём. Аднойчы ў доме па суседству, які раней належаў маёру Фралову, пасяліліся незнаёмыя людзі. Спачатку яны паводзілі сябе ветліва, але хутка перасталі нават вітацца з Любай.
Цяпер яны ўжо не казалі пры сустрэчы «зрасстэзрасстэзрасстэ», а не віталіся зусім, быццам яе тут не існавала, і тут якраз паваліўся плот, ці, можа, яны знарок гэта зрабілі...
Чужынцы пачалі паводзіць сябе ўсё больш нахабна: іх дзеці крычалі і бегалі па ўсім участку, зрывалі ягады і ламалі галіны, здзекаваліся з даўнёнка. Яны нават скралі і з'елі яго любімага труса Пілю. Люба спрабавала скардзіцца ўчастковаму, але той толькі паўтараў «тактак» і нічога не рабіў. Жанчына напісала ліст свайму брату Данілу, просячы дапамогі і парады.
Раздзел 2. Злачынства: забойства Любы і прыезд Данілы
Даніла Прусак атрымаў ліст ад сястры і вырашыў неадкладна ехаць у Янаўск. Ён папрасіў сына Ігната прыглядзець за кватэрай, пакуль яго не будзе. Прыехаўшы ў Янаўск, Даніла адразу накіраваўся да дома сястры, дзе знайшоў толькі даўнёнка, які быў адзін і паведаміў, што маці знікла.
Даніла пачаў шукаць сястру і знайшоў яе цела ў хляўку. Яна ляжала на правым баку, рукі былі прыціснуты да грудзей, а на твары застыў выраз жаху. Мужчына зразумеў, што сястру забілі, і вырашыў знайсці забойцу.
Раздзел 3. Напад: канфлікт на пляжы і помста Данілы
Следчы Кузін, які займаўся справай забойства Любы, не спяшаўся шукаць сапраўднага злачынцу. Ён паведаміў Данілу, што падазраваным з'яўляецца Клім Фралоў, сын былога гаспадара дома, які нібыта вярнуўся і прэтэндаваў на сваю маёмасць. Даніла не паверыў у гэтую версію, бо не бачыў у ёй логікі.
Аднойчы Даніла павёў даўнёнка на пляж, каб адпачыць і паспрабаваць злавіць рыбу. Там яны сустрэлі Вольгу Наравішыну, былую аднакласніцу Данілы, якую ўсе звалі Алеся. На пляжы з'явілася кампанія маладых людзей, сярод якіх быў мускулісты хлопец, які паводзіў сябе нахабна і агрэсіўна. Ён выцер сябе ручніком даўнёнка, а калі Даніла запратэставаў, напаў на яго.
Любіць ноч - права пацукоў... і Даніла Прусак падумаў, што пацукі на тое і здольныя, каб існаваць уначы, так ужо ім наканавана, і тут трэба быць пільным і не дапусціць, каб яны ўсё пераўтварылі ў ноч.
Пасля інцыдэнту на пляжы Даніла вярнуўся дадому і даведаўся, што Кліма Фралова арыштавалі. Клім крычаў Данілу, што не забіваў яго сястру, і прасіў не верыць міліцыі.
Раздзел 4. Зняволенне: арышт і зняволенне Данілы
Праз некалькі дзён Даніла даведаўся, што дачку суседа Манюкі, Рэгіну, згвалцілі ў тым самым хляўку, дзе забілі Любу. Калі ён вярнуўся дадому з даўнёнкам, яго сустрэлі міліцыянты, якія надзелі на яго наручнікі і адвезлі ў аддзел міліцыі.
У следчым ізалятары Даніла сустрэўся са следчым Кузіным, які абвінаваціў яго ў нападзе на чалавека на пляжы. Следчы прывёў Вольгу Наравішыну, якая пад ціскам дала паказанні супраць Данілы. Кузін паведаміў, што пацярпелы знаходзіцца ў рэанімацыі, і прапанаваў Данілу прызнацца ў злачынстве.
Даніла адмовіўся прызнаваць сваю віну і запатрабаваў сустрэчы з пракурорам або адвакатам. Ён таксама выказаў занепакоенасць лёсам даўнёнка, які застаўся адзін. Следчы Кузін адмовіўся выпусціць яго і нават не дазволіў патэлефанаваць сыну.
Хіба я не здагадваюся, хто вам хабар дае за тое, што я тут?! За тое, што Клім Фралоў засіліўся? За тое, што забойца сястры маёй, Любы, не знойдзены? За тое, што «дурам» ды «шмалем» як гандлявалі...
Урэшце Данілу ўдалося патэлефанаваць сыну Ігнату і папрасіць яго прыехаць у Янаўск, каб забраць даўнёнка. Ігнат быў незадаволены просьбай бацькі і не спяшаўся выконваць яе. Следчы перарваў размову і адправіў Данілу ў адзіночную камеру.
У камеры Даніла атрымаў пагрозу ад невядомага, які сказаў, што калі ён не прызнаецца, то да яго прыйдуць «госці», пасля якіх яму спатрэбіцца толькі вяроўка, як Кліму Фралову. Мужчына зразумеў, што яго жыццё ў небяспецы, і вырашыў уцякаць. Ён знайшоў у камеры інструменты, якія засталіся пасля рамонту, і пачаў разбіраць сцяну.
Даніла працаваў усю ноч, выломліваючы цэглу, і ўрэшце зрабіў дзірку, праз якую змог выбрацца на двор. Ён пераадолеў агароджу і ўцёк з ізалятара, накіраваўшыся не дадому, а да старога Антона Кнігі, які жыў непадалёк і мог дапамагчы.
Раздзел 5. Уцёкі: уцёкі з СІЗА і планаванне адплаты
Даніла прыйшоў да Антона Кнігі, старога, які жыў адзін і ненавідзеў уладу і чужынцаў. Стары прыняў Данілу і выслухаў яго гісторыю. Яны абмеркавалі сітуацыю ў горадзе і прыйшлі да высновы, што чужынцы захапілі ўладу і ніхто не можа ім супрацьстаяць.
Вось вы, можа, у нейкай ступені кніжнік, навуковец, можаце мне растлумачыць, чаму на нас хутка пляваць будуць і мець рацыю? ... хіба не ў гэтым краі больш за ўсіх любяць здраду і здраднікаў?
Даніла падзяліўся з Антонам сваімі думкамі пра стан грамадства і прычыны яго дэградацыі.
Мяркую, мы ў стадыі этнацыду, - калі большасць імкліва дэградуе, няздатная пераадолець генетычны цяжар, дый пажылі каля тысячы гадоў, якраз у тэорыю таго ж Гумілёва ўпісваемся...
Раптам яны ўспомнілі пра даўнёнка, які застаўся адзін. Антон Кніга пайшоў шукаць хлопчыка і знайшоў яго ў хляўку. Твар даўнёнка быў у сінякаў і апёкаў - відавочна, што над ім здзекаваліся. Стары прывёў хлопчыка да сябе, дзе яго чакаў Даніла.
Даніла і Антон вырашылі адпомсціць чужынцам. Стары меў карабін, які хаваў шмат гадоў. Яны распрацавалі план: захапіць у закладнікі сына галоўнага чужынца і прымусіць іх пакінуць горад.
Антон Кніга пайшоў у горад і прывабіў да сябе Карыма, сына галоўнага чужынца, паказаўшы яму залатую манету. Хлопец, спакусіўшыся на золата, пайшоў за старым і трапіў у пастку.
Даніла дапытаў Карыма і даведаўся, што забойцай Любы была пакаёўка чужынцаў Васіліна. Ён прымусіў хлопца напісаць ліст бацьку з патрабаваннем пакінуць горад да ночы, інакш Карыма заб'юць.
Раздзел 6. Паглум: здзекі над даўнёнкам
Пакуль Даніла знаходзіўся ў зняволенні, а потым хаваўся ў Антона Кнігі, даўнёнак застаўся адзін. Чужынцы захапілі дом Любы і не пускалі хлопчыка ўнутр. Ён быў вымушаны хавацца ў садзе пад клеткай, дзе раней жыў яго трус Піля.
Дзеці чужынцаў знайшлі даўнёнка і пачалі здзекавацца з яго. Яны білі яго, тушылі аб яго твар цыгарэты, называлі «псіхам» і «грэбаным». Карым, сын галоўнага чужынца, быў асабліва жорсткі да хлопчыка.
Чужынцы вывелі даўнёнка на вуліцу і пасадзілі яго жабраваць. Яны паставілі побач кардонную скрыню з надпісам «подайте бежинцу Христа ради» і прымушалі яго сядзець на тратуары. Калі ў скрыні збіраліся грошы, дзяўчаты чужынцаў забіралі іх.
Увечары даўнёнак вярнуўся ў сад і схаваўся ў хляўку. Ён быў галодны, стомлены і напалоханы. Ноччу яму здалося, што ў хляўку нехта ёсць, і ён заціснуўся ў кут, баючыся варухнуцца.
Раніцай дзверы хляўка адчыніліся, і ў праёме з'явіўся Антон Кніга. Стары знайшоў хлопчыка і забраў яго з сабой, паведаміўшы, што дзядзька Даніла чакае яго.
Раздзел 7. Зыход: выгнанне чужынцаў і змрочныя перспектывы
Антон Кніга перадаў ліст ад Карыма яго бацьку. Чужынцы пачалі збірацца і пакідаць горад. Яны грузілі рэчы ў машыны і спяшаліся выехаць да вызначанага тэрміну.
Даніла прыйшоў у свой дом, які ўжо быў амаль пусты. Ён знайшоў галоўнага чужынца, які чакаў яго. Той прапанаваў абмен: Васіліну на свайго сына. Даніла пагадзіўся, але паставіў умову, што чужынцы павінны пакінуць горад назаўсёды.
Галоўны чужынец расказаў Данілу, што яны ўсё роўна планавалі пакінуць гэты горад, бо ім ужо цесна тут. Яны накіроўваюцца ў сталіцу, дзе ўжо падрыхтавана глеба для іх. Ён быў упэўнены, што праз дзесяць гадоў яны будуць кіраваць усёй краінай.
Даніла пайшоў да хляўка, дзе знайшоў Васіліну. Яна была звязаная, з перарэзанымі венамі, але яшчэ жывая.
Я забіла... і ўсё цягнулася да чужынцаў, прагнула быць з імі і прасіла: «забярыце мяне, забярыце альбо дабіце». Мужчына здзівіўся ў душы гэтай халопскай адданасці і халопскай жорсткасці...
Чужынцы пакінулі горад, а Даніла вярнуўся да Антона Кнігі, дзе яго чакаў даўнёнак. Яны выпусцілі Карыма, і той уцёк. Стары купіў даўнёнку новага белага труса, і хлопчык назваў яго Піля, як і папярэдняга.
Каб не той Чарнобыль, то нам ужо даўно б гамон быў; панаехалі б з усіх бакоў прыхадні, чужынцы ўсякія, і лепшыя землі адабралі б ды захапілі б - дзе хітрасцю, дзе падманам, а дзе і сілай...
Даніла падпаліў дом, у якім жылі чужынцы, каб яны не вярнуліся. Але ён разумеў, што гэта толькі часовая перамога.
Мужчына ўявіў сабе, як праз якую гадзіну-паўтары... гэтыя ж чужынцы ўедуць на ўскраіну вялікага горада, сталіцы, і зоймуць спачатку дом, які ўжо раней быў імі прыгледжаны, а потым і куплены...
Даніла разумеў, што чужынцы проста перамесцяцца ў іншае месца, дзе працягнуць сваю дзейнасць: гандаль наркотыкамі, разбэшчванне моладзі, падкуп чыноўнікаў. І ніхто не зможа іх спыніць, бо грамадства ўжо страціла здольнасць супраціўляцца.