Радавыя (Дудараў)
Вельмі кароткі змест
Германія, вясна 1945 года. У разбураным касцёле размясцілася савецкае аддзяленне. Байцы рыхтаваліся да апошніх баёў.
У час бою за вышыню аддзяленне панесла цяжкія страты. Камандзір Дугін атрымаў званне капітана і Зорку Героя за ўсю вайну.
Малады баец Адуванчык быў пераведзены ў штаб дывізіі. Дзве жанчыны, вызваленыя з нямецкага палону, прыйшлі ў касцёл. Адна з іх была цяжарная, другая страціла дачку ў лагеры смерці.
Бушцец пазнаў у цяжарнай жанчыне сваю зямлячку Люську, якую гвалтавалі немцы. Дзерваед супакойваў яе і казаў, што дзіця трэба нарадзіць.
Не дадумаліся людзі яшчэ, што на зямлі на ўсіх нас адна душа... Што пачынаць ваяваць — супраць сябе ж ваяваць, што пачынаць забіваць — сябе ж забіваць...
У апошні дзень вайны ў касцёле схаваўся глуханямы нямецкі падлетак-снайпер. Ён смяротна параніў Дугіна. У час перастрэлкі выпадкова загінуў і Бушцец. Дзерваед застаўся адзін, калі пачуў навіну пра Перамогу.
Над зямлёй грымеў салют Перамогі, а Дзерваед плакаў, просячы прабачэння ў сваёй загінулай жонкі Мар'і за ўсе жахі вайны, за тое, што не змог выратаваць яе і сына, якіх спалілі фашысты.
Падрабязны пераказ па дзеях
Назвы дзей і іх падзел на сцэны – умоўныя.
Дзея 1. Апошні бой у разбураным касцёле
Пачатак бою і першыя страты
Калі кожнага савецкага чалавека, што загінуў у бойцы з фашызмам, ушанаваць мінутай маўчання, давядзецца маўчаць 38 гадоў.
Дзеянне адбывалася ў разбураным касцёле вясной 1945 года. Праз вялікую прабоіну ў сцяне было відаць спакойны лес і зялёны луг. У будынку размясціўся камандны пункт. Тэлефаніст спрабаваў выйсці на сувязь, а вакол грымелі выбухі і кулямётныя чэргі. Раптам моцны выбух абрынуў частку сцяны на людзей.
У будынак увайшоў Дзерваед - стомлены, брудны, без каскі.
Следам з'явіўся Бушцец, стомлены каржакаваты хлопец.
Яны даведаліся пра смерць таварышаў - Гальчанскага, Якавенкі, а таксама пра цяжкія раненні Гурава і Вароніна. Старшына Дугін падзяліў на ўсіх наркамаўскія сто грамаў.
Салянік і яго вера
У касцёл увайшоў Салянік, які вёў параненага Адуванчыка.
Салянік адмаўляўся страляць у ворага, спасылаючыся на сваю веру ў Бога. Бушцец абурыўся і пагражаў яму расправай. Дугін спыніў канфлікт, але папярэдзіў Саляніка, што за адмову страляць яго чакае трыбунал.
Тыя, хто мучае, забівае, — пройдуць па слядах пакутнікаў, па жыцці ахвяр сваіх... Пекла тут... На зямлі... І ачышчэнне чалавека... Госпадзі, што ж ты з намі робіш?
Ліда і Адуванчык
Ноччу санінструктар Ліда прыйшла да Адуванчыка, каб перавязаць яго рану. Паміж імі завязалася шчырая размова.
Ліда прызналася, што вайна зрабіла яе чэрствай, але сустрэча з Адуванчыкам абудзіла ў ёй надзею на новае жыццё. Яна марыла пра мірнае жыццё з ім пасля вайны, дзе яны змогуць забыць усе жахі і пачаць усё спачатку.
Сустрэча Дугіна з жонкай
У касцёл прыйшоў малады лейтэнант са штаба дывізіі і пачаў распытваць Дугіна пра яго мінулае.
Следам з'явілася жонка Дугіна - Вера, ваенурач. Высветлілася, што Дугін адправіў ёй фальшывае паведамленне пра сваю смерць.
Дугін прызнаўся, што быў цяжка паранены і не хацеў быць цяжарам для жонкі, таму вырашыў "памерці". Вера даравала яму, але Дугін настойваў, каб яна пачала новае жыццё без яго. У гэты момант пачаўся новы нямецкі наступ.
Дзея 2. Апошнія хвіліны вайны
Узнагароджанне Дугіна і развітанне з Адуванчыкам
Дугін вярнуўся з штаба дывізіі ў новых капітанскіх пагонах і з Зоркай Героя на грудзях. Ён атрымаў узнагароду за ўсю вайну - за Маскву, Сталінград, Курск. Адуванчыка перавялі ў штаб дывізіі тэлефаністам.
Сустрэча з жанчынамі з лагера
У касцёл прыйшлі дзве жанчыны з канцлагера - старая Наста і маладая Люська. Наста страціла розум пасля таго, як яе дачку Гальку забілі ў лагеры.
Люська была цяжарная ад нямецкага гвалту, але вырашыла пакінуць дзіця. Яна верыла, што дзіця не вінаватае і яго душа чыстая. Бушцец, пачуўшы гэта, быў узрушаны да глыбіні душы - аказалася, што Люська была з яго роднага горада.
Не мы ім, а яны нам дараваць павінны... За жудасць, якую перажылі... За страх і слёзы нявінныя, за смерць і пакуты, якія мы на сябе ўзяць не змаглі...
Апошні бой і Перамога
Ноччу амерыканцы паведамілі, што ў будынку можа быць снайпер. Дугін, Бушцец і Дзерваед пайшлі праверыць. У патаемным ходзе яны знайшлі глуханямога нямецкага падлетка са снайперскай вінтоўкай.
Падлетак стрэліў у Дугіна. Перад смерцю Дугін прасіў прабачэння ў жонкі і маліў яе нарадзіць дзяцей, якія будуць жыць у міры. Бушцец і Дзерваед злавілі падлетка.
Добраму чалавеку нічога не трэба... Абы ціхі час... Ён і хлебам накорміць усіх, і дзяцей вырасціць, і песню добрую складзе, і зямлю кветкамі засее...
У барацьбе за зброю паміж Бушцецам і Дзерваедам аўтамат выпадкова стрэліў, і куля трапіла ў Бушцеца. Паміраючы, ён прызнаўся, што баяўся Дзерваеда, бо той быў увасабленнем яго сумлення.
Даруй... Даруй мне, Мар'я... Мы больш не будзем. Мы больш ніколі не будзем... Даруй...
У гэты момант пачуўся салют Перамогі. Дзерваед плакаў, просячы прабачэння ў сваёй забітай жонкі Мар'і. Побач з ім з'явіўся яе прывід з дзіцем на руках.
Глуханямы нямецкі падлетак знайшоў хлеб і прагна еў яго - рускі салдацкі хлеб. А Дзерваед плакаў, хоць над зямлёй грымеў салют Перамогі і радаваліся ўсе людзі.