Роберцік (Шулцэ)
Вельмі кароткі змест
На маленькай планеце Фаіс, якая служыла прамежкавай станцыяй у космасе, жылі шэсць астранаўтаў і робат Роберцік.
Роберцік правяраў лініі напружання і дапамагаў астранаўтам. Асабліва ён пасябраваў з маладым астранаўтам Увісам.
Аднойчы Увіс узяў Роберціка з сабой на Зямлю. Пасля вяртання робат стаў сумным і задуменным, перастаў працаваць і адмовіўся заставацца на Фаіс.
- Фаіс - нежывая планета... Ён казаў праўду. Сход вырашыў паведаміць пра няспраўнасць робата на базу. Па хуткім часе ім адказалі, што новы робат высланы, а Роберціка трэба разабраць на часткі.
Роберцік правёў апошнія дні ў аранжарэі, дзе клімат нагадваў зямны. Аднойчы раніцай яго знайшлі нерухомым, з маленькай елачкай у жалезнай далоні. Праз дваццаць гадоў Увальд, які стаў доктарам касмічных навук, захоўваў крышталёвы блок памяці Роберціка, дзе была запісана яго мара пра жывую, зялёную планету.
Падрабязны пераказ
Дзяленне пераказу на главы – умоўнае.
Роберцік на планеце Фаіс
Фаіс была проста дзівосная планета. Яе аранжавыя даліны, змрочныя цясніны і беласнежныя вяршыні гор то цямнелі, то святлелі, таму што планета была зусім невялічкая і час на ёй імчаў вельмі хутка.
На Фаіс не было ні палёў, ні садоў. Людзі, якія прыляцелі з Зямлі, пабудавалі там касмадромы, паставілі антэны на гарах і пакрылі цясніны люстэркавым рэчывам для выкарыстання энергіі белага сонца. З часам планета страціла сваю прыгажосць пад пластыкам і кабелямі.
На Фаіс жылі шэсць астранаўтаў і робат Роберцік.
Роберцік адрозніваўся ад тых серыйных робатаў, якія калісьці выкарыстоўваліся экспедыцыямі пры асваенні планет. Ён насіў кароткія штонікі.
Роберцік правяраў лініі напружання, пасвістваючы пры гэтым, і чым вышэйшае было напружанне, тым весялей гучала яго песенька. Ён таксама забаўляў астранаўтаў сваёй балбатнёй і дапамагаў ім. Ноччу, калі людзі спалі, Роберцік блукаў па планеце, перасоўваў ракеты, ездзіў на ўсюдыходзе, а раніцай гатаваў сняданак.
З усіх астранаўтаў Роберцік найбольш сябраваў з маладым Увальдам, якога называлі Увіс.
Увіс даглядаў Роберціка, чысціў і рамантаваў яго. У світальныя гадзіны яны разам любаваліся ўзыходам сонца, і Увіс распавядаў робату пра Зямлю. У такія хвіліны Роберціку здавалася, што ён амаль чалавек.
Роберціку здавалася, што ён улоўлівае водар кветак, які далятае з сенажацяў Зямлі, што высока ў небе павольна лунаюць птушкі і што голыя схілы гор акрываюцца зялёным дываном.
Палёт на Зямлю і апошнія дні Роберціка
Калі надышоў час чарговага палёту на Зямлю, Увіс узяў Роберціка з сабой. Пасля вяртання з Зямлі робат стаў зусім іншым - маўклівым і сумным. Ён доўга сядзеў на пагорку, спяваючы нешта ціхенька, і толькі правяраў электрычныя лініі з ранейшым задавальненнем.
Увіс разумеў, што пагражае робату, калі і іншыя заўважаць яго дзівацтвы. Пакуль яшчэ ўдавалася выкруціцца, спасылаючыся то на сапсаваны блок, то на разраджаныя акумулятары.
Нарэшце Роберцік зусім адмовіўся працаваць, заявіўшы, што не хоча заставацца на нежывой планеце Фаіс. Сход вырашыў паведаміць пра няспраўнасць робата на базу, і хутка быў высланы новы робат, а Роберціка загадалі разабраць.
Астранаўты не змаглі разабраць Роберціка і вырашылі даць яму поўную свабоду. Апошнія дні робат правёў у аранжарэі, дзе клімат нагадваў зямны. Аднойчы раніцай Увіс знайшоў Роберціка нерухомым, з патухлымі агеньчыкамі на твары.
Увіс нагнуўся і ў жалезнай далоні ўбачыў маленечкі зялёны парастак, малюпасенькую елачку з светлымі, аксамітнымі іголкамі. У жмені быў пясок, і парастак трымаўся ў ім.
Крышталёвы блок доктара Увальда
Праз дваццаць гадоў доктар касмічных навук Увальд жыў у сваёй лясной хатцы на Зямлі. Ён захаваў крышталёвы блок - усё, што засталося ад памяці Роберціка. У пэўныя дні Увальд уключаў тэлевізійны запіс з гэтага блока.
Сярод астранаўтаў хадзілі чуткі, што ён паказвае нейкую аранжавую планету, вельмі прыгожую і маленькую. Яе акрывалі зялёныя лясы і квітучыя сады... І ўсяго гэтага там было шмат.
Спецыялісты сцвярджалі, што такой планеты не існуе, бо робаты не здольныя фантазіраваць. Аднак Увальд завяршыў даследаванне пра здольнасць электроннага мозгу да творчай дзейнасці, хоць яго высновы былі прыняты толькі як гіпотэзы.