Энеіда навыварат (Равінскі)
Вельмі кароткі змест
Жыў-быў Эней, хупавы і ласкавы пан, які ўцёк з Трої пасля таго, як грэкі спалілі горад.
Ён згробіў кашэль, зрабіў чаўнок, набіў яго траянцамі і паплыў у мора. Але Юнона, злая баба, шукала яго згубіць за тое, што яго радзіла Венера. Юнона прыехала да Эола і папрасіла яго спіхнуць Энея ў мора, абяцаўшы за гэта прывесці дзявухну. Эол згадзіўся і выпусціў усе ветры. Мора заравела, і Эней са страху завыў. Ён пачаў малітца Нептуну:
«О, цар-царэвіч, тат Нептун!
Не буду прад табой брахці,
Змілуйся, мора ты зміры.
Картузнай я прышлю цяртухі,
Сударскай моцнае сівухі,
А грошы з тайстры сам бяры!»
Нептун меў ахвоту на грошы і гарэлку, таму прыгразіў ветрам, і яны сціхлі. Эней дабраўся да берага і загадаў траянцам прыгатаваць абед. Яны паелі і паспалі. Венера даведалася пра бяду сына і пайшла да Зеўса. Зеўс абяцаў, што Эней дапрэ да Рыму і стане там царом, але спачатку трапіць у Карфаген да Дыдоны. Эней доўга плыў па моры, пакуль не ўбачыў зямлю. Ён прыплыў у Карфаген, дзе Дыдона спачатку назвала траянцаў абарванцамі, але потым згадзілася іх прыняць, калі Эней да яе падвернецца. Эней з'явіўся, і Дыдона ўладкавала багатае застолле з ежай, напоямі і забавамі.
Падрабязны пераказ
Падзел на главы — умоўны.
Эней пакідае Трою і адплывае ў мора
Жыў-быў Эней, малады хлапец, хупавы і прыгожы. Хоць ён быў панам, але адрозніваўся ласкавасцю, даступнасцю і весялосцю. Аднойчы грэкі нарабілі шмат бяды: яны спалілі Трою дашчэнту. Эней сабраў кашэль, хутка зрабіў чаўнок, набіў яго траянцамі і паплыў з імі ў мора.
Жыў-быў Эней, дзяцюк хупавы,
Хлапец няўвошта украсіў;
Хоць пан, але удаўсь ласкавы,
Даступен, вецел, неграбіў.
Ды грэкі нуйму нарабілі:
Як ляда, Трою ўсю спалілі.
Юнона звяртаецца да Эола. Буря на моры
Але Юнона, злая баба з панскага адроддзя, шукала спосаб згубіць Энея і пасадзіць яго на дно ў пекла. Яна неўзлюбіла яго за тое, што яго радзіла Венера.
Але Юнона, баба злая, —
Адроддзя панскага, ліхая! —
Шукала ўсё яго згубіць,
На дно у пекла пасадзіць.
За тое, бачыш, неўзлюбіла,
Яго Венера што радзіла.
Юнона адапхнула воблак і зірнула з неба на мора. Убачыўшы, што Эней плыве на чаўнаку, яна разгневалася і пагражала скруціць яго ў табаку і кінуць у мора. Яна хутка нахапіла панёву, наладзіла кашэль сачнямі, села ў калёсы і пакацілася да Эола.
Увайшоўшы ў святліцу, Юнона села ў кут і запытала, ці тут Эол. Ён сядзеў тады ля печкі, скабліў мязгу на перапечкі і падплятаў лапці лыкам. Убачыўшы свацейку, Эол скаціўся з печы, зрабіў ёй тры паклоны і падаў на стол мякотнага.
Юнона паела мякотнага і распавяла пра сваё гора: Эней з траянцамі плыве па моры. Яна папрасіла свата спіхнуць яго ў мора, каб паганец піў ваду. Юнона называла Энея зводнікам, буянцом і злодзеем, а траянцаў — латрыгамі, абібокамі і юрыгамі. Яна абяцала прывесці Эолу ў падзяку дзявухну ўкрасіву, салодкую, як з мёдам сліву.
Нептун супакойвае буру. Траянцы высаджваюцца на бераг
Эол расшупіў тую справу, з яго аж слюнка пацякла — ён любіў цешыць грэшна цела, і дзявухна была па нутру. Ён заскробся, затрос барадой, разгладзіў вусы, пацёр нос і адказаў Юноне, што ўсе ветры дома няма: Барэй ляжыць з пахмелля, Норд з'ехаў да жонкі, Зефір зайграўся з дзяўчатамі, а Эўр наняўся ў батракі. Але ён абяцаў усё зрабіць, сцебануць іх са ўсіх глуздоў і загнаць траянцаў на дно ў мора.
Эол схапіў галень, пачаў склікаць на паншчыну і распусціў усе ветры, наказаўшы ім бурліць мора. Мора заравела, бублілася, пенілася і шумела. Эней спалохаўся, матуз ад портак зваліўся, ён са страху распусціў нюні і завыў, як у трасцы. Траянцы ўсе задралі казлы і гукалі з чаўноў. Ачухаўшыся, Эней закрычаў да Нептуна, просячы змілавацца і зміраць мора. Ён абяцаў прыслаць картузнай цяртухі, моцнае сударскай сівухі, а грошы ўзяць з тайстры.
Нептун меў ахвоту на грошы і добра сцябаў гарэлку. Пачуўшы, што будзе за работу, ён строга закрычаў на ветраў, пагражаючы дубінай. Ветры сталі ўбірацца, як Банапарт ад Кутуза. Неба спагадзелася, усплыла сонейка. Эней, уцёкшы ад бед, загадаў састрапаць абед. Траянцы ўзяліся за ядзенне, як панскія харты з поля.
Венера скардзіцца Зеўсу і атрымлівае абяцанне
Венера вярнулася з кірмашу на Ушэсці і дачулася, як Юнона спрагла Энея. Яна апранула андрак з насоўкай, рабыя анучкі, абмыла твар сыраваткаю, уздзела кужэльны балахон і пайшла да Зеўса на паклон.
Зеўс тады сядзеў у клеці, сцябаў гарэлку з мёдам і калупаў з падоння пальцам. Венера прыйшла і завыла, змазала саплямі ўсё рыла і зазюзюкала, пытаючыся, чым перад ім абмішуліўся яе дзіцяцька і якая яго віна. Яна сказала, што Эней не ўвідзіць Рыму вокамі, калі Юнону не ўймеш.
Зеўс дапіў гарэлачку, пастучаў ражком у халяву і абяцаў, што Эней дапрэ да Рыму і будзе там царом. Ён паставіць каменныя палаты, лепшыя за Чыжаўскіх харом, завядзе свае чаны і ўсё возьме на водкуп. Цяпер жа Эней завернець да Карфагена, дзе ў Дыдоны талака. Там ён папрэ смажэні, ад'есца з добрага быка, папарыцца ў бані і падпусціць хвігля самой пані.
Эней з траянцамі прыбываюць да Дыдоны
Эней плыў, плыў, аж уваччу зазелянелася, і мора прыелася горш ад талакна. Ён глядзеў на яго ведзьмай і пачаў здзікацца. Казаў, што лепш бы яго косці схаўтурылі на пагосце. Ён запаліў піпку і спусціў галаву ў балону. Раптам зірнуў у мора і сказіўся, запеў «Ізбранную» і заксціўся: «Глядзеце, братцы, вунь сяло!» Усіх за сэрца ўзяло.
Яны прывалілі на бераг, прыкруцілі чаўнок за плот, выпілі па шклянцы сівухі, паелі саладухі, камоў з смятанай і глазухі, пайшлі ў горад пагуляць. Бягуць, як батракі з прыгону, а ім у варотах тыц — Дыдона. Яна пачала на іх казаць, пытаючыся, ці смоль яны з Шчучча вязуць, ці курэй з-пад клецця крадуць, і чаго іх сюды прыкруціла.
Траянцы павалілісь пластом, падняслі Дыдоне сачэнь і зацяглі гаворку. Яны сказалі, што ўсе з траянскага прыходу, сударскі перад тым былі, а ўвосень прошлага году ад грэкаў у мора уцяклі. Яны прасілі артыкульную Дыдону запісаць іх у крэпасць і абяцалі рабіць усяку паншчыну.
Дыдона румзала і выла, цякло з вачэй, як з лівера. Яна дзёргала і круціла маністы, а сэрца ў яе тых-тых-тых. Яна ўжо чула пра Énея, што ў яго шэя з гулькаю, волас у галаве скруціўся, нос казюлькай раздваіўся. Дыдона кляўшыла, што калі б Эней схамянуўся і сам да яе падвярнуўся, усячыны б дастаў. Ён шмык, як быццам з неба спаў!
Пір у Дыдоны. Веселле і забавы
Яны ўзышлі ў святліцу, пераксціліся, Эней прачытаў «Вотча». За стол усе садзіліся порадам, мялянік на стале ляжаў. Дыдона ўлівала варыва, клала ў місы шматкамі мяса і забяляла малаком. Яна трупаціла крупеню, яечню, руднік, жур, смажэню, каму пячэню з часнаком. Былі і салодкія пацешкі: вяземскі пернікі, арэшкі, мязгі й мязюму рашаты.
Дуда вярлюем тут равела,
Сапелка гусыняй шыпела,
Скрыпелі скрыпкі, як каткі,
Дзявухны галасу гукалі,
Вясну малоданькі склікалі
I жарты розныя рабілі
Дзявухны вадзілі казу святочную, забівалі з загнеткі лося, прадзявалі дугу ў браму — пустоты ўволеньку было! Эней расхарапушыўся, аж іскры сыпаліся ад лапцей.