Андрэй за ўсіх мудрэй (Якімовіч)
Падзел на часткі — умоўны.
Хлопец, які хацеў усё ведаць
У адной вёсцы жыў цікаўны хлопец Андрэй.
Жыў адзін цікаўны хлопец Андрэй. Хацеў ён усё ведаць. Куды ні гляне, што ні ўбачыць,— аб усім у людзей распытваецца... Адкуль... хмары... ўзяліся? Куды плывуць? Шуміць... рака... Куды бяжыць яе вада?
Ён цікавіўся ўсім: чаму птушкі маюць крылы і могуць лятаць, а чалавек не можа, хто пасадзіў лес, куды цячэ вада ў рацэ. Людзі адказвалі яму, але нарэшце самі не ведалі, што адказваць. Яны пачалі смяяцца з хлопца.
Сустрэчы на шляху да сонца
Ты, Андрэй, хочаш быць за ўсіх мудрэй,— пачалі смяяцца з яго людзі.— Хіба ж можна ўсё ведаць? Ды не верыць Андрэй, што нельга ўсяго ведаць.
Пайду,— кажа,— да самога сонца: яно ўсюды свеціць, усё бачыць і ўсё ведае. Яно мне і раскажа, чаго я сам не ведаю.
Андрэй пакінуў сваю хатку і пайшоў шукаць таго месца, куды сонца спускаецца на начлег. Ён ішоў доўга і сустрэў пры дарозе чалавека, які сядзеў на камені і пытаўся ва ўсіх, дакуль яму тут сядзець.
Андрэй нічога не мог яму адказаць і пайшоў далей. Ён убачыў чалавека, які падпіраў плячыма стары плот. Хлопец спытаў, навошта ён гэта робіць, але дзядзька не ведаў адказу.
Андрэй рушыў далей і сустрэў яшчэ аднаго чалавека, які пераграбаў смецце. На пытанне, навошта ён гэта робіць, дзядзька таксама не ведаў адказу. Андрэй сказаў, што і ён не ведае, і пайшоў далей.
Сонцава маці і ясная зорка
Доўга ці нядоўга ішоў Андрэй, але прыйшоў у вялікі лес. Цэлы дзень ён блукаў па ім, а пад вечар выбраўся на палянку. Раптам яго вочы засляпіла бляск — недалёка гарэлі сонцавы палацы. Ён увайшоў у іх і ўбачыў старэнькую сонцаву маці, якая сядзела ў крэсле.
Андрэй пакланіўся ёй і сказаў, што прыйшоў да сонца распытацца пра ўсё, чаго сам не ведае. Старая слухала яго, але пачала пазяхаць. Яна сказала, што хутка вернецца сын, а яна тым часам падрамле, бо змарылася за доўгі дзень. Андрэй выйшаў з палацаў, наклаў агню і пачаў смажыць сала, бо прагаладаўся.
Пасля ежы яму захацелася піць. Ён пайшоў да рэчкі і нагнуўся да вады. Раптам з дна ракі паднялася прыгожая дзяўчына. Яна загледзелася на яго і папярэдзіла, каб ён не піў вады з ракі, бо сонца яго спаліць. Андрэй сказаў, што яму вельмі хочацца піць, і дзяўчына павяла яго да старога дуба, з-пад якога біла крыніца чыстай сцюдзёнай вады.
Андрэй напіўся крынічнай вады. Тым часам сонца пачало апускацца з неба ў свае палацы. Трэба было ісці да яго, але хлопец не мог расстацца з прыгожаю дзяўчынаю. Яна папрасіла яго не казаць сонцу, што бачыў яе тут, узнялася ўгору і заблішчала адтуль яснаю зоркаю.
Дар сонца: светлая галава і халоднае сэрца
Андрэй пайшоў у палацы. Там сонца так пякло, што сцены трашчалі. Але Андрэю было нішто — ён напіўся крынічнай вады, і сонца не магло яго даняць. Ён толькі насунуў шапку на лоб, каб вачэй не высмаліла. Андрэй расказаў сонцу, чаго прыйшоў.
Вучыць цябе мне няма часу. Але я зраблю так, што ты ўсё сам будзеш ведаць. Пры гэтых словах сабрала сонца ўсе свае прамяні ў адзін пучок ды бліснула яму ў галаву.
I адразу адчуў Андрэй, што галава яго стала яснай і светлай, толькі надта гарыць, a cappa раптам халодным зрабілася, як лёд... Нядобра яму стала з халодным сэрцам.
Ён выйшаў з палацаў. Нядобра яму стала з халодным сэрцам. Андрэй успомніў пра дзяўчыну, і так захацелася ўбачыць яе яшчэ раз, што аж млосць узяла. Ён пачаў клікаць яе.
Як Андрэй стаў мудрэйшым за ўсіх
Скацілася з неба ясная зорка і стала перад ім прыгожаю дзяўчынаю. Як глянуў на яе Андрэй, дык адразу і адчуў, што сэрца яго зноў стала такім, як было.
Андрэй узяў дзяўчыну за руку і павёў у свой край. Ён ішоў такім шчаслівым, што і птушкам з крыламі не зайздросціў. Яны падышлі да таго чалавека, што смецце пераграбаў. Андрэй паглядзеў на яго, і ўсё яму ясна стала.
Ты... шукаеш у смецці згубленыя капейкі і дарма толькі час траціш. Бярыся лепш за работу, дык хутчэй заробіш тыя капейкі, чым іх знойдзеш.
Чалавек паслухаў яго, кінуў марную работу, пачаў працаваць і нажыў і гаспадарку, і грошы. Яны пайшлі далей і ўбачылі чалавека, які падпіраў плячыма плот. Андрэй сказаў яму не падпіраць тое, што згніло, бо яно ўсё роўна ўпадзе, а зрабіць лепш новы плот. Чалавек паслухаў яго і паставіў новы плот замест гнілога.
Яны дайшлі да таго чалавека, які сядзеў на камені і не ведаў, дакуль яму тут сядзець. Андрэй сказаў яму не быць такім скупым і даць пасядзець на гэтым камені і іншым падарожным людзям. Ён зняў чалавека з каменя і сеў сам з дзяўчынаю. Чалавек, вясёлы, пабег дахаты. Яны адпачылі крыху і рушылі далей, у той край, дзе жыў Андрэй. Цяпер не Андрэй у людзей аб усім распытваўся, а людзі ў яго. Так стаў Андрэй за ўсіх мудрэй.