Бацькаў дар (Якімовіч)
Вельмі кароткі змест
Жыў добры чалавек, у якога было тры сыны. Перад смерцю бацька папрасіў сыноў начаваць на яго магіле тры ночы. Старэйшы і сярэдні баяліся, і замест іх хадзіў малодшы Іван-прасцяк.
Бацька падараваў Івану трох чароўных коней: сівага, гнедага і буланага. Іван на буланым кані даскочыў да царэўны на пятым ярусе цэрама, і яна паставіла яму на лоб і патыліцу свае пячаткі.
Царэўна шукала жаніха па пячатках і знайшла Івана. Яны пажаніліся. Цар загадаў зяцям дастаць свінку-залатую шчацінку, дзіва-кабыліцу з дванаццаццю коньмі і льва. Разумныя швагры кожны раз атрымлівалі дзівы ад Івана, аддаючы яму за іх пальцы і палоскі скуры са спіны.
А яны што такога зрабілі, што ты ім царства аддаеш? ... Дзе дасталі? У мяне выенчылі! Паглядзі, бацька, ці ёсць у іх на правых нагах мезеныя пальцы.
Іван паказаў цару пальцы і палоскі скуры, даказаўшы, што гэта ён дастаў усе дзівы. Цар прагнаў ашуканцаў-швагроў і аддаў усё царства Івану.
Падрабязны пераказ
Падзел пераказу на главы — умоўны.
Бацькаў дар: тры начы на магіле і тры чароўныя коні
Жыў на свеце добры чалавек, у якога было тры сыны. Два старэйшыя лічыліся разумнымі, пажаніліся і завялі сем'і, а малодшы Іван-прасцяк усё ляжаў на печы ды іграў на жалейцы.
Калі прыйшла пара бацьку паміраць, ён сабраў сыноў і папрасіў іх прыходзіць на яго магілу начаваць тры ночы: першую ноч — старэйшаму, другую — сярэдняму, а трэцюю — малодшаму.
Сыны мае родныя... прашу ўважыць адну маю просьбу: прыходзьце да мяне на магілу начаваць тры ночы... І як прыйдзеце, то скажыце: «Жоўты пясок, рассыпайся... бацька, з магілы падымайся!»
Пасля гэтых слоў бацька памёр. Сыны пахавалі яго. Калі прыйшла першая ноч, старэйшаму брату трэба было ісці на магілу, але ён баяўся, і жонка яго не пускала. Тады яны вырашылі паслаць замест сябе Івана. Старэйшы брат пачаў прасіць малодшага схадзіць за яго.
Іван спачатку адмовіўся, але брат яго ўгаварыў. Іван згадзіўся, але папрасіў, каб жонка старэйшага брата пашыла вялікую торбу і паклала туды два боханы хлеба. Жонка зрабіла, як ён прасіў. Іван узяў торбу і пайшоў на бацькаву магілу. Прыйшоўшы, ён сказаў словы, якім вучыў бацька. Магіла адчынілася, і бацька падняўся. Ён спытаў, дзе старэйшы сын. Іван адказаў, што той баіцца і прыслаў яго замест сябе.
Тры спробы дасягнуць царэўны
Бацька ўздыхнуў і сказаў, што тады доля старэйшага сына будзе Івану.
Слухай мяне, сынку: у зялёных лугах, на шаўковых мурагах пасецца конь сівай масці, з залатою грываю... Калі ён табе патрэбен будзе — крыкні-свісні поўным голасам, і конь стане перад табою...
Пасля гэтага бацька лёг у труну, і магіла закрылася. Іван адышоўся ад магілы, крыкнуў-свіснуў поўным голасам, і да яго прыбег конь сівой масці з залатою грываю. Іван сеў на каня і паляцеў. Ён тры разы абляцеў свет і вярнуўся назад. Пусціўшы каня ў зялёныя лугі, Іван пайшоў дахаты, залез на печ і зноў іграў на жалейцы.
На другую ноч сярэдні брат таксама папрасіў Івана схадзіць замест яго. Іван зноў згадзіўся, узяў два боханы хлеба і пайшоў. Бацька зноў падняўся з магілы і спытаў, чаму сярэдні сын не прыйшоў. Іван адказаў, што той баіцца. Бацька ўздыхнуў і сказаў, што доля сярэдняга сына таксама будзе Івану. Ён расказаў пра другога каня — гнедай масці, які таксама будзе служыць Івану. Іван абляцеў два разы свет на гнедым кані і вярнуўся дахаты.
На трэцюю ноч прыйшла чарга самога Івана. Ён пайшоў на магілу. Бацька падняўся і сказаў, што шкада яму Івана, бо той адзін усё ходзіць да яго. Ён падараваў Івану трэцяга, самага маладзейшага каня буланай масці. Пасля гэтага бацька загадаў больш не хадзіць да яго. Іван абляцеў адзін раз свет на буланым кані і вярнуўся дахаты.
Пошукі жаніха і вяселле
Тым часам у тым царстве малодшая царская дачка залезла на трэці ярус у цераме, села ля акенца і абвясціла, што выйдзе замуж за таго, хто да яе на кані даскочыць. Усе, хто хацеў узяць яе за жонку, кінуліся ў сталіцу. Разумныя браты таксама вырашылі паехаць дзіва глядзець. Іван прасіўся з імі, але яны адмовілі. Замест гэтага браты змяшалі два гарцы маку з двума гарцамі пяску і загадалі Івану перабраць іх, пакуль яны вернуцца.
Іван пачакаў некаторы час, потым узяў мак з пяском і пайшоў за цёмны лес. Там ён паклікаў сваіх коней. Яны прыбеглі і згадзіліся завезці яго ў сталіцу паглядзець дзіва. Сівы конь сказаў, што ехаць трэба на буланым. Іван улез буланаму каню ў правае вуха, праз левае вылез і стаў прыгожым малайцом. Ён сеў на каня і паляцеў у сталіцу. Буланы конь скокнуў з разгону, але не даскочыў да царэўны на які локаць. Усе ахнулі, і царэўна закрычала лавіць яго, але Іван ужо памчаўся далей. Вярнуўшыся, ён папрасіў каня перабраць мак з пяском. Конь дзьмухнуў ноздрамі, і мак апынуўся на адной посцілцы, а пясок на другой. Іван вярнуўся дахаты і лёг на печы.
Здабыча свінкі — залатой шчацінкі
Праз некаторы час царэўна зноў дала аб'яву і села ўжо ля акенца чацвёртага яруса. Браты зноў паехалі, а Івану загадалі перабраць тры гарцы маку з трыма гарцамі пяску. Іван зноў паехаў у сталіцу на гнедым кані. Гнеды конь скокнуў, але не даскочыў да царэўны на паўлокця. Вярнуўшыся, Іван зноў папрасіў каня перабраць мак. На трэці раз царэўна залезла на пяты ярус. Браты зноў паехалі, а Івану загадалі перабраць чатыры гарцы маку з пяском. Іван паехаў на сівым кані. Сівы конь скокнуў і даскочыў да самой царэўны. Яна паставіла Івану дзве свае пячаткі: адну на лоб, другую на патыліцу. Іван памчаўся назад. Вярнуўшыся дахаты, ён насунуў шапку на самыя вушы, каб пячаткі не відаць былі.
Царэўна дала аб'яву, каб з'явіўся да яе жаніх. Яна паклікала ўсіх царэвічаў, каралевічаў, паноў, купцоў, мужыкоў і парабкаў. Іван таксама пайшоў. Ён паклікаў буланага каня, які завёз яго да лазні каля царскага палаца. Іван залез у лазні на палок і іграў на жалейцы. Царэўна са служанкаю пачулі музыку, прыйшлі ў лазню і ўбачылі Івана. Царэўна зняла з яго шапку і ўбачыла свае пячаткі на лбе і на патыліцы. Яна прывяла яго да бацькі. Цар не хацеў такога зяця, але дачка сказала, що гэта яе суджаны муж. Прыйшлося гуляць вяселле.
Здабыча дзіва-кабыліцы і дзевяці коней
У цара было яшчэ два зяці, якія пажаніліся на старэйшых дочках. Аднойчы цар сабраў іх і сказаў, што хоча перадаць царства. Ён загадаў ім дастаць свінку — залатую шчацінку, якая лычам арэ, нагамі барануе, а ўслед за ёю пірагі растуць. Хто прывядзе свінку, таму ўсё царства адпіша. Зяці ўзялі палкі салдат і паехалі. Жонка прыстала да Івана, каб і ён ехаў. Іван спачатку адмаўляўся, але потым выпрасіў у цара кабылку і паехаў. Ён пусціў кабылку ваўкам, а сам паклікаў сваіх коней. Сівы конь сказаў, што паедзе на буланым і трэба ўзяць раменны бізун і шаўковы шнурок. Іван паляцеў у тую краіну, дзе жыве свінка. Ён біў яе бізуном, пакуль яна не здалася. Іван зашмаргнуў ёй на шыю шаўковы шнурок і паехаў назад. Па дарозе ён сустрэў швагроў. Яны пачалі прасіць аддаць ім свінку. Іван згадзіўся, але загадаў ім адрэзаць па мезеным пальцы з правай нагі. Швагры згадзіліся, адрэзалі пальцы і ўзялі свінку. Іван паклаў пальцы ў сваю каліту і вярнуўся дахаты.
Здабыча заморскага льва
Швагры прывялі свінку. Цар абрадаваўся, але сказаў, що за адну свінку царства не адпіша. Ён загадаў ім дастаць дзіва-кабыліцу, з ноздраў якой полымя шугае, а з вушэй дым валіць. Яна пасецца ў зялёных лугах, і вартуюць яе дванаццаць коней з залатымі грывамі. Швагры паехалі. Жонка зноў прыстала да Івана. Ён выпрасіў яшчэ адну кабылку і паехаў. Іван расказаў коням пра кабыліцу. Сівы конь сказаў, што гэта іх маці, і цяпер каля яе не дванаццаць вартаўнікоў, а дзевяць. Ён загадаў Івану выпрасіць у цара дзедаўскі бязмен на дванаццаць пудоў. Іван выпрасіў бязмен і паехаў на сівым кані. Ён сеў на кабыліцу і біў яе бязменам паміж вушэй. Сівы конь прасіў маці здавацца. Кабыліца здалася. Іван паехаў назад, а за ім ішлі дзевяць коней і яго сівы конь. Па дарозе ён сустрэў швагроў. Яны пачалі прасіць аддаць ім кабыліцу. Іван згадзіўся, але загадаў ім адрэзаць па мезеным пальцы з правай рукі. Швагры згадзіліся і ўзялі кабыліцу. Іван вярнуўся дахаты.
Выкрыццё ашуканства і перамога справядлівасці
Швагры прывялі кабыліцу. Цар абрадаваўся, але сказаў, що яшчэ не ўсё яны зрабілі. Ён загадаў ім дастаць льва, які сядзіць пры студні, дванаццаццю ланцугамі прыкуты. Яму дванаццаць чалавек ваду цягаюць, ён усю яе выпівае і ўсе хваробы ў сябе ўбірае. Швагры паехалі. Жонка зноў напала на Івана. Ён выпраўся пехатою. Іван паклікаў коней. Сівы конь сказаў, што ехаць трэба на гнедым, і даў яму малаток, які любы ланцуг разаб'е. Іван прыйшоў да студні і сказаў, що адзін будзе льва паіць. Цар згадзіўся. Уночы Іван угаварыў льва ўцякаць з ім. Ён малатком рассыпаў усе ланцугі, сеў на льва і памчаўся ў сваё царства. Па дарозе ён сустрэў швагроў. Яны пачалі прасіць аддаць ім льва. Іван згадзіўся, але загадаў ім выразаць па палосцы скуры са спіны. Швагры згадзіліся. Іван узяў дзве палоскі скуры, скруціў у трубачкі і паклаў у сваю каліту. Потым ён паклікаў гнедага каня і памчаў дахаты.