Бульба (Чыгрынаў)
Вельмі кароткі змест
Беларуская вёска, 1943 год. Савецкія войскі вызвалілі вёску ад нямецкіх акупантаў. Тры хлопчыкі, якія вярнуліся з лесу, сядзелі каля вогнішча ля школы і назіралі за салдатамі, што праходзілі міма. Яны чакалі, спадзеючыся ўбачыць сярод іх сваіх бацькоў, якія былі на вайне.
Каля вогнішча спыніліся артылерысты. Адзін з іх, вясёлы чорны салдат, верагодна армянін, пачаў жартаваць з хлопцамі і ўгаварыў скупога Сідарава аддаць шапку-вушанку рыжаму Саньку.
Пазней да вогнішча падышлі два афіцэры. Старшы лейтэнант расказаў, як у 1941 годзе, выходзячы з акружэння, ён наеўся печанай бульбы, якой яго пачаставалі хлопчыкі. Ён марыў зноў паспрабаваць печаную бульбу і дамовіўся з хлопцамі, што прыйдзе да іх заўтра.
Старшы лейтэнант не прыйшоў... На цёмна-зялёнай траве шырокага заліўнога лугу, што быў паміж лесам і Беседдзю, з кожнай новай атакай большала трупаў з пасінелымі тварамі.
Тры дні ішлі ўпартыя баі за раку Беседзь. Нарэшце савецкія танкі прарвалі нямецкую абарону. Хлопчыкі ўвесь гэты час сядзелі каля вогнішча і чакалі старшага лейтэнанта, трымаючы для яго печаную бульбу.
Падрабязны пераказ
Падзел на раздзелы — рэдактарскі.
Прыход савецкіх войскаў у спаленую вёску
Уранні прыйшлі нашы - спачатку па зацішанскім бальшаку прагрукаталі, ляскаючы жалезам, танкі, пасля, можа, праз паўгадзіны, з-за пагорка паказалася пяхота. У вёсцы тым часам дагаралі хаты.
Савецкія войскі ўвайшлі ў вёску, дзе яшчэ дагаралі хаты. Спачатку з'явіліся танкі, а потым пяхота. Артылерысты ўсталявалі гаўбічную батарэю ля вясковых могілак. За лесам, каля ракі Беседзь, дзе акапаліся немцы, чуліся вінтовачныя стрэлы і кулямётныя чэргі.
На папялішчы патроху сыходзіліся людзі. Ніхто не плакаў. Не смяяліся і салдаты. Яны ішлі к Беседзі маўклівыя. У сорак трэцім мы былі яшчэ зусім малыя, але запомнілі гэтых салдат...
Сустрэча хлопчыкаў з артылерыстамі і гісторыя з шапкай
Тры хлопчыкі - апавядальнік, Мішка Бычыхін і Санька Брылеў - першымі прыбеглі з лесу ў вёску і сядзелі ля вогнішча каля школы, якая цудам ацалела. Яны назіралі за салдатамі, што праходзілі міма, спадзяючыся ўбачыць сярод іх сваіх бацькоў, якія былі на вайне.
Пад вечар каля вогнішча спыніліся артылерысты з адной маленькай гарматкай. Сярод іх быў вясёлы чорны артылерыст, верагодна армянін, які пачаў жартаваць з хлопцамі, асабліва з рыжым Санькам.
Заўважыўшы, што ў Санькі няма шапкі, чорны артылерыст пачаў угаворваць свайго таварыша Сідарава аддаць хлопцу сваю запасную вушанку. Сідараў спачатку не хацеў, кажучы, што трымае яе для свайго сына, але пад ціскам таварышаў усё ж аддаў шапку.
Старшы лейтэнант і яго ўспаміны пра печаную бульбу
Неўзабаве чорны артылерыст прывёў да вогнішча двух афіцэраў - старшага лейтэнанта і малодшага лейтэнанта. Старшына разаслаў плашч-палатку і пачаў рыхтаваць для іх пачастунак.
Ведаеш, Аляксей Фаміч, усё хацеў я бульбы печанай наесціся. Думаў, прыйдзем на беларускую зямлю, накапаю дзе-небудзь бульбы і напяку на такім вогнішчы. Ажно не. Усё не збяруся.
Старшы лейтэнант падзяліўся з сябрам сваёй марай паспытаць печанай бульбы. Ён расказаў, як у сорак першым годзе, выходзячы з акружэння пад Гомелем, іх накармілі печанай бульбай мясцовыя хлопчыкі, і з таго часу ён марыў зноў паспытаць яе.
Паверыш ці не, урэшце, як хочаш, справа твая, толькі нават раны ад сорак першага ныюць па начах мацней, чым тыя, што пасля былі.
Малодшы лейтэнант прапанаваў, каб хлопцы назаўтра прыгатавалі для яго сябра печаную бульбу. Дзеці з радасцю пагадзіліся, а старшы лейтэнант абяцаў вярнуцца наступным днём.
Бой на рацэ Беседзь
Уначы пачаўся бой на рацэ Беседзь. Гарматы грымелі, машыны гулі, не сціхаючы. Немцы моцна трымаліся на правым беразе ракі, адбіваючы атакі савецкай пяхоты.
Бой працягваўся тры дні. Савецкая пяхота шмат разоў паднімалася ў атаку, але варожыя кулямёты прымушалі яе адкочвацца назад. На лузе паміж лесам і ракой з кожнай новай атакай павялічвалася колькасць забітых.
Нарэшце, камандаванне пераправіла цераз Беседзь танкавую брыгаду, і танкі, рухаючыся ўздоўж ракі, узламалі нямецкую абарону.
Чаканне старшага лейтэнанта, які так і не вярнуўся
Пакуль ішлі баі, хлопчыкі не адыходзілі ад вогнішча, чакаючы старшага лейтэнанта. Яны падрыхтавалі для яго печаную бульбу. Міма школы рухаліся войскі да Беседзі, а адтуль везлі раненых.
Мы цярпліва сядзелі каля вогнішча і чакалі старшага лейтэнанта. У нас была напагатове для яго печаная бульба. Але старшы лейтэнант не прыйшоў...