Дзеравеншчына (Колас)
Вельмі кароткі змест
Горад, прыблізна 1910-я гады. Пасля смерці бацькоў малады Міхалка трапіў жыць да брата ў горад.
У доме брата хлопчык пакутаваў ад прыніжэнняў і пастаянных пакаранняў. За кожную правіннасць яго ставілі на калені. Міхалка вельмі сумаваў па роднай вёсцы і марыў вярнуцца туды. Аднойчы ён выйшаў за горад і ўбачыў здалёк родныя мясціны, але брат знайшоў яго і моцна пакараў.
Хлопчык вырашыў уцячы з горада. Ён доўга рыхтаваўся, збіраў ежу і рэчы. У ноч перад Сёмухай Міхалка паспрабаваў ажыццявіць свой план, але не змог выбрацца з двара праз высокі плот. Брат злавіў яго і жорстка пабіў.
І што ты зробіш, калі не шанцуе? Міхалка, як і наўперад, жыве ў горадзе і толькі тым і цешыць сябе, што тады, напэўна, будзе яму палёгка, як выбʼюць з яго 'дзеравеншчыну'
Падрабязны пераказ
Падзел пераказу на часткі – умоўны.
Жыццё Міхалкі ў горадзе
У горадзе жыў малады хлопчык Міхалка, які па некалькі разоў на дзень стаяў на каленках у куце. Гэты куток стаў яму блізкім і нават родным, бо там ён многа думаў і перажываў.
Тое месца, дзе ронім мы першыя слёзы і пакідаем частку сябе саміх, становіцца дарагое для нас. А ў гэтым кутку Міхалка многа чаго перадумаў
Жыццё ў горадзе было для яго пакутай. Ніхто яго не шкадаваў, ніхто не заступаўся за яго. Часам ён выбягаў на двор, каб пагуляць з бяздомным сабакам, але братавая адразу ж клікала яго назад у хату.
Сам Міхалка, калі хто выпадкам запытае, чаго ён стаіць на каленках, тлумачыць так: – Я яшчэ – 'дзеравеншчына', не знаю гарадскіх парадкаў і кепска трымаю сябе. От з мяне і выбіваюць 'дзеравеншчыну'
За сталом Міхалка часта трапляў у няёмкія сітуацыі. Ён баяўся гарачай гарбаты, разліваў яе, а калі дзякаваў за ежу, казаў па-вясковаму 'дзякую' замест гарадскога 'благодарю', за што яго зноў каралі.
Замест 'благодарю' ляпне Міхалка ні к сялу ні к гораду – 'дзякую'. – Што за 'дзякую'?! Міхалка чуе, што вушы яго чырванеюць. Яму неяк сорамна сказаць 'благодарю'
Успаміны пра вёску і спроба ўцёкаў
Вясной і летам Міхалку было асабліва цяжка. Ён глядзеў у акно на сіняе неба, на хмаркі, што плылі па небе, і марыў аб тым, каб сесці на іх і паплыць далей ад горада. У садку шчабяталі птушкі, і хлопчык выходзіў на двор, каб адчуць цяпло і волю.
Дом, дзе жыў Міхалка, стаяў на ўскраіне горада. Аднойчы ён выйшаў за горад і ўбачыў поле, лес і далёкія вёскі. Успаміны пра родную вёску, пра Нёман з вербамі, пра зялёны луг і пануры лес нахлынулі на яго з новай сілай.
І так моцна пацягнула Міхалку туды, што аж душа яго млела. І так ярка прыпомнілася яму свая вёска, што, каб меў крыллі, то ўзняўся б і паляцеў бы
Раптам да яго падышоў брат, моцна пацягнуў за вуха і загадаў ісці дадому. За самавольства Міхалку забаранілі гуляць на двары.
Але Міхалка не здаваўся. Ён пачаў рыхтавацца да ўцёкаў, збіраючы пад ложкам прыпасы: цукар, хлеб, мячык і гумавага чалавечка, якога ўкраў у Лідачкі. Ён марыў знайсці свае згубленыя грошы ў вёсцы, дзе раней служыў яго брат.
Няўдалы план і пакаранне
У суботу перад Сёмухай Міхалка доўга не мог заснуць, плануючы свой уцёк. Ён устаў досвіткам, ціха апрануўся, узяў торбачку з прыпасамі і падкраўся да дзвярэй.
Аднак ключ у дзвярах загрымеў, і Міхалка ад страху выпусціў торбачку. Хоць ніхто не прачнуўся, але на двары ён сутыкнуўся з новай перашкодай - высокай агароджай і замкнёнымі варотамі. Пакуль ён шукаў выйсце, на двор выйшаў брат.
Праўда, Міхалка нядаўна прыехаў з вёскі. Але гэта толькі гаворка адна – 'прыехаў'. Проста забралі яго сюды – і ўсё, бо дома не было дзе падзецца. Бацька памёр, маці памерла, от і забралі яго сюды
Брат моцна пабіў Міхалку за спробу ўцячы. Пасля гэтага хлопчык працягваў жыць у горадзе, спадзеючыся, што калі-небудзь з яго выбʼюць 'дзеравеншчыну' і яму стане лягчэй.