Заклятае возера (Якімовіч)
Падзел пераказу на главы — умоўны.
Тры браты-асілкі і іх мірнае жыццё
Даўным-даўно, дзе паміж лясоў і балот нясе свае воды шырокі Дняпро, а злева ўпадае ў яго рухавы Сож, жылі тры родныя браты, тры магутныя асілкі.
Мелі браты дружыны ваяцкія, але ваяваць выходзілі толькі тады, калі нападалі на іх ворагі. У паходах яны заўсёды выяўлялі смеласць і храбрасць, адзін аднаму памагалі. А калі вярталіся з паходаў, жылі ціха ды мірна: зямлю аралі, хлеб здабывалі, калоды-вуллі ў лясах ставілі, у рэках рыбу лавілі, у пушчах звера з лукаў стралялі. Так і жылі дзень за днём, год за годам.
Прыбыццё замежных купцоў і адкрыццё жалеза
Але вось аднойчы прыплылі сюды па Проні-рацэ на лёгкіх караблях замежныя купцы. Прычалілі караблі да вострава Брадзілы, з усіх бакоў возерам акружанага.
Ды не паспелі купцы тавары раскласці, як усхадзілася навальніца страшэнная, пазрывала караблі з прычалаў, параскідала іх і патапіла на дне возера глыбокага. А самі купцы ледзь жывымі выратаваліся.
Засталіся купцы жыць на востраве. Але ні зямлі ўрабляць, ні звяроў страляць не ўмелі яны. А гандляваць не было чым. І надумаліся купцы новыя караблі будаваць, каб было на чым тавары вазіць. Насеклі дубу, сасны шмат, але не было ў іх жалеза на цвікі, ды на заклёпкі, ды на якары.
Пачалі яны зямлю капаць, жалезную руду шукаць. І гэтулькі тут руды пазнаходзілі, што дзе ні капні — усюды зямля звініць. Пабудавалі тады купцы печы адмысловыя ды пачалі з руды жалеза выплаўляць.
Асілак Брадзіла асвойвае жалезную справу
З цікавасцю наглядаў за работай купцоў гаспадар вострава, асілак Брадзіла. І сам з дружынаю сваёй памагаў ён купцам караблі рабіць, жалеза плавіць, у дарогу збірацца. Вось як паехалі купцы заморскія, склікаў Брадзіла дружыну сваю і сказаў, што вялікае багацце захавана ў зямлі іхняй. Трэба здабываць яго — спатрэбіцца яно ў гаспадарцы.
Дружна закіпела работа. Выбралі самы вялікі з астравоў, пабудавалі печы, кузні ды пачалі жалеза здабываць, а з жалеза розныя прылады вырабляць.
Лягчэй з таго часу стала людзям жыць: аралі яны зямлю цяпер жалезнымі нарогамі, касілі жалезнымі косамі, жалі жалезнымі сярпамі... А дагэтуль усе прылады з дрэва ды камянёў рабілі.
Людзі пачалі жыць лепш і лягчэй. Усё рабілі жалезнымі прыладамі, якія вырабляў Брадзіла са сваёй дружынай на багатым востраве.
Зайздрасць братоў і страшная помста
Старэйшыя браты, Вадзіла і Раціла, спачатку толькі зайздросцілі малодшаму брату, а потым узялі ды пайшлі на яго вайною.
Старэйшыя браты, Вадзіла і Раціла, спярша толькі зайздросцілі малодшаму брату, а потым узялі ды пайшлі на яго вайною, каб захапіць сабе яго багаты востраў з усімі кузнямі і прыладамі жалезнымі.
Яны хацелі захапіць сабе яго багаты востраў з усімі кузнямі і ўсімі прыладамі жалезнымі.
Падплылі яны на караблях да вострава ды пачалі стрэлы пускаць крамянёвыя. Але раптам зноў узнялася навальніца страшэнная і затапіла караблі тыя разам з братамі і іх дружынамі.
Так загінулі старэйшыя браты разам са сваімі дружынамі ў хвалях возера. Страшная навальніца стала помстай за іх зайздрасць і злосць да роднага брата.
Закляцце возера і прарочанне
З таго часу Проня-рака крута павярнула ўлева і перастала слаць свае воды ў заклятае возера. Высушылі вятры возера, пакрылася яно травою рэдкаю, і празвалі яго людзі Галым балотам...
Астравы на ім назвалі Жалезным, Брадзілавым. Возера стала мёртвым, заклятым.
Казалі старыя людзі: датуль мёртвым Галае балота будзе, пакуль не народзіцца новы магутны асілак. Разаб'е той асілак молатам сваім спрадвечнае цяжкае закляцце.
Тады зноў адкрыюцца людзям багацці, захаваныя ў зямлі гэтай. Зноў будуць людзі здабываць жалеза ды вырабляць з яго прылады яшчэ нават лепшыя, чым вырабляў Брадзіла. І цяпер гэта збылося.