Залатая яблынька (Якімовіч)
Вельмі кароткі змест
Жылі дзед і баба, у іх былі дзве дачкі — дзедава Галя і бабіна Юля. Злая мачыха сваю дачку песціла, а дзедаву ў чорным целе трымала і шукала прычэпкі, каб са свету яе звесці.
Дзед купіў бычка-трацячка, і дачкі павінны былі пасвіць яго па чарзе. Мачыха загадала Галі за дзень спрасці мех кудзелі, выткаць кросны і выбеліць палатно. Дзяўчына заплакала, але бычок суцешыў яе і дапамог зрабіць усю работу. Мачыха здзівілася, а суседкі хвалілі Галю.
Калі Юля гнала бычка, яна біла яго дубцом, згубіла верацяно, а бычок утаптаў кудзелю ў гразь. Мачыха ўзлавалася і загадала дзеду зарэзаць бычка. Галя заплакала, а бычок параіў ёй узяць з яго печані залатое зярнятка і пасадзіць у садку. Дзяўчына так і зрабіла.
Вырасла залатая яблынька. Аднойчы ехаў прыгожы гусар, убачыў яблыньку і хацеў сарваць яблык, але яблынька паднялася ўгору. Мачыха пасадзіла Галю пад карыта, а ў садок паслала Юлю, але яблынька і ад яе паднялася. Пеўнік на плоце закукарэкаў:
Уско-чыў ён на плот і кукарэкае: Ку-ка-рэ-ку! Дзедава дачка пад карытам схавана, а бабіна хоча яблыкі яе сарваць ды выйсці замуж за пана...
Гусар знайшоў Галю, і яна сарвала яму ўсе залатыя яблыкі. Ён пасадзіў яе на каня і павёз да сваіх бацькоў. Яны пажаніліся і нарадзіўся ў іх прыгожы сын. Злая мачыха не магла спаць ад зайздрасці і паслала Юлю ўтапіць Галю. Юля скінула сястру ў ваду.
Малы сын плакаў, і нянька пайшла да рэчкі гукаць Галю. Маці адгукнулася з вады, выйшла, накарміла сына і вярнулася назад. Назаўтра муж сам прыйшоў да рэчкі з сынам і залатым яблыкам. Галя выйшла, накарміла сына, а муж даў ёй залаты яблык. Яна ўкусіла яго і апрытомнела. Муж прывёў яе дадому, і яны сталі жыць шчасліва. А злую мачыху з дачкою больш на парог не пускалі.
Падрабязны пераказ
Падзел пераказу на главы — умоўны.
Злая мачыха і чароўны бычок-трацячок
Жылі дзед і баба, і былі ў іх дзве дачкі — дзедава дачка Галя і бабіна дачка Юля. Баба сваю родную дачку песціла і даглядала, а дзедаву трымала ў чорным целе і ўсё шукала прычэпкі, каб са свету яе звесці.
Аднойчы дзед пайшоў на кірмаш і купіў бычка-трацячка. Прывёў дахаты і сказаў дочкам, што яны будуць пасвіць яго па чарзе — адна дзень і другая дзень. У першы дзень бычка на пашу пагнала Галя. Злая мачыха дала ёй верацяно і мех кудзелі і загадала за дзень усю кудзелю спрасці, кросны выткаць, палатно выбеліць і ўвечары дамоў прынесці.
Глядзі, — кажа, — каб за дзень усю ку-дзелю спрала, кросны выткала, палатно выбеліла і ўвечары дамоў прынесла. А калі не зробіш — не жыць табе.
Бычок дапамагае Галі і яго смерць
Галя вывела бычка з хлява, пагладзіла па шыі і пагнала на пашу. Гоніць, а сама горкімі слязамі заліваецца. Бычок запытаўся, чаго яна плача. Дзяўчына расказала пра немагчымую работу, якую загадала мачыха. Бычок суцяшыў яе і сказаў гнаць яго на шаўковую травіцу, на свежую расіцу, дзе яны што-небудзь прыдумаюць.
Калі бычок наеўся і напасвіўся, ён загадаў Галі пакласці яму ў правае вуха кудзелю і верацяно, а самой хукнуць у левае вуха і глядзець што будзе.
Цяпер кладзі мне ў правае вуха кудзелю і верацяно. А сама хукні ў левае вуха і глядзі што будзе. ...кудзеля прадзецца, кросны ткуцца, палатно беліцца і ў сувой скочваецца...
Галя так і зрабіла. Кудзеля прадзецца, кросны ткуцца, палатно беліцца і ў сувой скочваецца. Калі ўсё было зроблена, Галя дастала гатовы сувой палатна і вясёлая пагнала бычка дахаты. Мачыха аж за галаву хапілася — такую работу зрабіла яе падчарка! Суседкі прыйшлі дзівіцца, якое тонкае палатно выткала Галя, і ўсе хвалілі яе не нахваляцца.
Прыйшла чарга гнаць бычка Юлі. Маці дала ёй верацяно і паўмеха кудзелі, каб яна спрала і выткала палатно яшчэ лепшае, чым сястра. Юля ўзяла тоўсты дубец і пагнала бычка, усё хвошча яго дубцом. Бычок кідаўся туды-сюды, а Юля бегала за ім і кляла. Бегала, бегала і верацяно згубіла. Прыгнала яна бычка на голы выган, палажыла кудзелю, а сама спаць уклалася. Бычок пабэрсаў кудзелю нагамі і ў гразь утаптаў.
Прачнулася пад вечар Юля, убачыла, што кудзеля ў гразь утаптана, схапіла дубец і давай бычка біць. Бычок пабег дахаты, і яна за ім з крыкам. Дома Юля сказала маці, што бычок вінаваты — праз яго яна верацяно згубіла, а потым ён і кудзелю ў гразь утаптаў. Узлавалася мачыха на бычка, пайшла да дзеда і загадала зарэзаць бычка.
Тут баба як затупае нагамі, як накінецца на дзеда з кулакамі: — Калі не зарэжаш, дык я цябе вон выганю разам з тваёю дачкою! — Нічога не зробіш — згадзіўся дзед зарэзаць бычка.
Пачула гэта Галя, пабегла ў хлеў да бычка, абняла яго за шыю і залілася слязамі. Бычок запытаўся, чаго яна плача, і Галя расказала, што надумалася зрабіць злая мачыха. Бычок суцяшыў яе і параіў: калі зарэжуць яго, трэба ўзяць яго печань і там знайсці залатое зярнятка, пасадзіць тое зярнятка ў садку каля хаты.
Не плач, дзеўча, — кажа бычок. — ...Як зарэжуць мяне, вазьмі маю печань і там знойдзеш залатое зярнятка. Пасадзі тое зярнятка ў садку каля хаты. Вось і ўсё.
Залатая яблынька і прыезд гусара
Галя так і зрабіла, як сказаў бычок. Вырасла з зярнятка яблынька з залатымі яблыкамі. Хто ні ідзе ці ні едзе каля садка — усе дзівяцца з залатой яблынькі. Аднойчы ехаў з вайны прыгожы малады гусар. Убачыў яблыньку і спыніўся. Працягнуў руку да яе, каб сарваць залаты яблык, а яблынька паднялася ўгору. Апусціў гусар руку — яблынька зноў стала на сваё месца.
Убачыла гэта праз акно Галя і сказала мачысе, што пойде сарве гэтаму прыгожаму гусару адзін яблычак. А мачыха як затупае на яе, як закрычыць, схапіла Галю і пасадзіла пад карыта, а ў садок паслала Юлю. Падышла Юля да яблынькі, а тая паднялася ўгору. Узлавалася Юля на яблыньку, пачала яе лаяць апошнімі словамі.
А тут якраз па двары хадзіў пеўнік. Ускочыў ён на плот і кукарэкае, што дзедава дачка пад карытам схавана, а бабіна хоча яблыкі яе сарваць ды выйсці замуж за пана. Пачуў гэта гусар, злез з каня і пайшоў у хату. Знайшоў там пад карытам дзедаву дачку. Як зірнуў на яе, дык і вачэй не можа адарваць — так яна яму спадабалася. Гусар пакланіўся ёй і папрасіў сарваць яму на памяць залаты яблык са сваёй яблынькі.
Вяселле і шчаслівае жыццё
Падышла Галя да яблынькі — і ўсе яблыкі ўпалі да яе ног. Сабрала яна іх у прыпол, прынесла гусару. Гусар падхапіў яе, пасадзіў на каня побач з сабою і павёз да сваіх бацькоў. Дома яны згулялі вяселле і сталі жыць-пажываць у згодзе ды ў ладзе. Нарадзіўся ў іх сын, ды такі прыгожы, што бацькі не нацешацца з яго.
Помста мачыхі і яе паражэнне
Тым часам злая мачыха не магла спаць ад зайздрасці, што гусар не яе дачку, а дзедаву замуж узяў. І ўсё думала, як яе са свету звесці. Аднаго разу сказала яна сваёй дачцэ: схадзі да сястры ў госці, пакліч яе з сабой купацца ды ўтапі. Паслухалася Юля маткі, пайшла ў госці да сястры, падгаварыла яе купацца. На рэчцы сказала ёй сесці на кладцы, каб памыць плечы. Села Галя на кладцы, а Юля скінула яе ў ваду і пабегла дахаты.
Чакаюць дома Галю — няма. Малы сын плача, ніхто суцешыць не можа. Узяла яго нянька на рукі, пайшла ўздоўж рэчкі гукаючы, што маладзён плача, есці хоча, куры спяць, гусі спяць, адзін ён не ўсыпаецца, маткі не дачакаецца.
Галя, Галюся, твой маладзён плача, есці хоча. Куры спяць, гусі спяць, адзін ён не ўсыпаецца, маткі не дачакаецца...
І чуе яна голас з вады, што цяжка ёй выйсці да сына — камень ногі падбівае, вада вочы залівае. Пачуў малы сынок матчын голас і яшчэ мацней заплакаў. Маці адгукнулася, што ідзе, бяжыць, бо слухаць плач сына не можа. Выйшла маці з вады, накарміла сына — ён і заснуў. А сама назад пайшла. Вярнулася нянька дадому, расказала, што было каля рэчкі.
Назаўтра сам бацька ўзяў залаты яблык і сына ды пайшоў да рэчкі. Прыйшоў на бераг і гукае, што маладзён плача, есці хоча. Пачула маці сынаў голас і адказвае, што ідзе, бяжыць, бо слухаць плач сына не можа. Выйшла яна на бераг, накарміла сына — ён і заснуў. Тады муж дастаў з кішэні залаты яблык і даў жонцы. Як толькі ўкусіла яна залаты яблык, адразу апрытомнела.
Выйшла яна на бераг, накарміла сына... Тады муж дастаў з кішэні залаты яб-лык і даў жонцы. Як толькі ўкусіла яна залаты яблык адразу апрытомнела.
Зарадаваўся муж, прывёў яе дадому. Сталі яны зноў жыць добра і шчасліва. А злую мачыху з яе дачкою больш да сябе і на парог не пускалі.