Казакі-памочнікі (Чарняўскі)
Вельмі кароткі змест
Жнівеньскае поле, час абеду. Андрэйка прыехаў з бацькам-аграномам на поле, дзе ішла ўборка ўраджаю.
Камбайны стаялі на абедзе. Каля аднаго з іх працаваў дзядзька Антон, які ўзяў з сабою памочнікам Толіка — былога сябра Андрэйкі.
Хлопчыкі селі па краях стала і маўчалі падчас абеду. Дзядзька Антон заўважыў напружанне паміж імі і зразумеў, што яны пасварыліся. Пакуль дарослыя абмяркоўвалі палявыя работы і паламаны камбайн, дзядзька Антон прыдумаў, як дапамагчы хлопцам: ён папрасіў агранома забраць Толіка з сабою, каб яны з Андрэйкам пабылі разам.
Андрэйка адразу зразумеў хітрасць дзядзькі Антона.
Хітруе дзядзька Антон, ой, хітруе! Хіба ж я не бачу, што ён усё зразумеў, хоча пасадзіць нас побач?.. Ды не, усё роўна не сяду з ім, сяду побач з татам...
Не чакаючы Толіка, Андрэйка сеў на пярэдняе сядзенне побач з бацькам, упарта не жадаючы мірыцца з былым сябрам.
Падробны пераказ
Падзел на главы ўмоўны.
Паездка на поле
Аграном Станіслаў Ігнатавіч ехаў на поле разам са сваім сынам Андрэйкам. Машына праскочыла масток і пабегла весялей па дарозе, што вяла праз палеткі.
Машына праскочыла масток, пабегла весялей, нібы зарадавалася нечаканаму прастору, што адкрыўся перад ёю: куды ні глянуць, залаціўся пад сонцам зжаты палетак
Усюды было відаць сляды жніва - салома, толькі-толькі сцягнутая ў бурты, яшчэ не паспела страціць свежасці і адлівала на сонцы зіхатлівай жаўцізной. Станіслаў Ігнатавіч заўважыў, што можна дыскі пускаць і за лушчэнне брацца. Жытнёвы палетак змяніўся аўсяным, потым праплыў шырокі квадрат бураковага поля, за якім вырасла зялёная сцяна кукурузы. Машыну калыхнула з боку на бок, і яны вырулілі на бальшак. Міма іх правуркатаў трактарок з прычэпам, нашпігаваным зялёнай сечкай-падкормкай.
Андрэйка раптам заўважыў, што ўсе камбайны пасталі, і спытаўся ў бацькі, ці паламаліся яны. Бацька глянуў на гадзіннік і адказаў, што мусіць, абед прывезлі.
Сустрэча з камбайнерамі
Калі пад'ехалі бліжэй, Андрэйка прымеціў машыну з крытым кузаўком, каля якой завіхалася жанчына ў белым халаце. Ён здагадаўся, што гэта кухарка раздае абеды, і адчуў, як засмактала пад лыжачкай - з раніцы ж нічога ў роце не было.
Да іх падышоў дзядзька Антон, падаючы загарэлую руку бацьку. Ён сказаў, што яны на самы абед паспелі, на гарачанькі боршч, а потым усклікнуў, убачыўшы Андрэйку.
О, і не адзін, з памочнікам! – усклікнуў ён, убачыўшы, як з машыны вылез Андрэйка. – Я таксама сёння не адзін, з падменшчыкам...
Андрэйка не зразумеў, пра каго казаў дзядзька Антон, але раптам з-за бліжэйшага камбайна выйшаў Толік. Ён быў у кедах, старых выцертых штанах-джынсах, паласатай кашульцы, з маслёнкаю ў руках.
Палявы абед і напружанасць паміж сябрамі
Убачыўшы Андрэйку, ён прыпыніўся, зрабіў спробу ўсміхнуцца, але потым паважна, як падалося Андрэйку, з яшчэ большай сур'ёзнасцю і гонарам падняўся па прыступках
Толік паважна падняўся на камбайнерскі мосцік, прыткнуў маслёнку, выцер анучкаю рукі і спусціўся ўніз. Дзядзька Антон свіціўся, паказваючы на Толіка, які набліжаўся. Ён расказаў, што раніцай хлопчык успароўся і прыджгаў на мехдвор, просячы ўзяць яго з сабою на камбайн. Дзядзька Антон папярэдзіў, што на яго "Ніве" не катаюцца, а працуюць, але Толік пагадзіўся працаваць.
Цётка Мар'я завіхалася каля бачкоў, з якіх патыхала параю ды прыправамі. Яна запрасіла хлопчыкаў падыходзіць, абяцаючы налі ць ім першым.
Гэй, казачкі, падыходзьце, вам першым налью. Прагаладаліся нябось? – завіхалася жанчына над бачкамі, з якіх патыхала параю ды прыправамі.
Толік бойка патупаў да палявой кухні, узяў лусту хлеба і лыжку, потым металічную міску з вушкамі. Кухарка ўсміхалася і бесперастанку прымаўляла, наліваючы духмяны баршчок. Андрэйка нясмела папрасіў няпоўную міску, сказаўшы, што і дома па столькі есць. Цётка Мар'я адказала, што і яе ўнук дома мала есць, а ў сталоўку забяжыць - дык хоць тры міскі падавай, бо з людзьмі абедае.
Не змаўляючыся, хлопчыкі селі па краях хісткага стала. Але як ні стараліся не глядзець адзін на аднаго, калі ўзнімалі галаву, позіркі іх сустракаліся. Елі моўчкі.
Дзядзька Антон не сеў за стол з усімі, а падышоў да капы саломы, выбраў месца ў цені і апусціўся туды. Туды ж пакіраваў і Станіслаў Ігнатавіч. Андрэйка не ўсё чуў з іх размовы, але сэнс даходзіў да яго. Бацька спытаўся пра адзінокі камбайн, і дзядзька Антон адказаў, што кардан паляцеў - дужа палеглая мясціна трапілася.
Планы дарослых і ўнутраныя перажыванні Андрэйкі
А што гэта нашы джыгіты ваўкавата пераглядваюцца, прымоўклі, быццам чорная кошка паміж імі прабегла? – нечакана перавёў ён гаворку на сяброў. – Пасварыліся, ці што?
Дзядзька Антон заўважыў напружанасць паміж хлопчыкамі і спытаўся, ці пасварыліся яны. Бацька адказаў, што не ведае, з-за чаго ім сварыцца, і лічыў, што сваю праблему яны хутчэй уладзяць, чым дарослыя - сваю з сапсаваным камбайнам. Ён даў указанні дзядзьку Антону кіравацца пад Бялюнцы, дзе жыта перастаяла і днём жаць яго немагчыма - сыпацца будзе. Дзядзька Антон папрасіў Станіслава Ігнатавіча прыхапіць з сабою і яго памагатага, бо да вечара далёка, а працаваць давядзецца позна. Ён сказаў, што дома Толіку трэба травы назбіраць і карову з поля пераняць.
Толік ураз насупіўся, пальцы яго ліхаманкава забегалі па шурпатай паверхні стала, вычэрчваючы нейкую аднаму яму вядомую фігуру.
Андрэйку стала шкада сябра: гэтак самавіта і незалежна стараўся ён трымацца, ды раптам такі бацькаў загад. Андрэйка падумаў, што дзядзька Антон хітруе і хоча пасадзіць іх побач, але вырашыў, што ўсё роўна не сядзе з Толікам, а сядзе побач з татам. Не чакаючы Толіка, ён каўзануўся на пярэдняе сядзенне, уставіўся ў запыленае шкло і падумаў: "Няхай не задаецца".