На каляды к сыну (Бядуля)
Вельмі кароткі змест
Беларуская вёска, пачатак XX стагоддзя. Каля лесу ў старой хатцы жыла ўдава палясоўшчыка.
Яе сын, якога выхаваў і адукаваў пан Шчубальскі, стаў адвакатам у горадзе.
На каляды Тэкля вырашыла наведаць сына. Яна прайшла доўгі шлях па снезе і марозе, марачы пра сустрэчу. Калі яна нарэшце дабралася да гарадской кватэры сына, слугі спачатку не хацелі яе пускаць.
Лаўручок мой! Сынок! — як непрытомная, кінулася да яго Тэкля... Роднен... Ён раптам пачырванеў, паглядзеў на слуг ды хрыпла крыкнуў: — Чаму вы пускаеце ў пакой розных жабрачак шалёных?!
Сын адмовіўся прызнаць маці, выгнаў яе і загадаў слузе аддаць ёй грошы. Тэкля нават не заўважыла, як выпусціла з рук гэты апошні 'гасцінец' ад роднага сына.
Падрабязны пераказ
Падзел пераказу на часткі – умоўны.
Жыццё Тэклі і яе вера ў сына
Старая ўдава Тэкля жыла адна ў старой хатцы на пагорку ля лесу. Яна часта любіла сядзець на прызбе і глядзець на хмаркі, якія насіліся над лесам і тварылі дзіўныя малюнкі.
Затое адну пацеху мае яна, якая гоіць раны, адна надзея,— гэта ядыны сын яе, Лаўручок. Во хто сядзіць у яе грудзях, як верабей у цёплым гняздзе...
Яе сын Лаўрук, будучы яшчэ хлопчыкам, спадабаўся пану Шчубальскаму за прыгожы від і спрытны розум. Бяздзетны пан забраў яго да сябе, адзяваў па-панску і аддаў у горад вучыцца.
Бацька Лаўрука, Цыпрук, не верыў у добрыя адносіны сына да бацькоў, але Тэкля не звяртала ўвагі на яго словы.
Усё жыццё яна была загнана ўсімі, і калі нават бывалі хвілі радасці, то вочы не пакідалі выразу вечнага смутку. Думала яна аб сыне сваім, які жыве ў вялікім горадзе, думала і цешылася...
Шлях да сына на каляды
Падышлі каляды, і Тэкля вырашыла наведаць сына ў горадзе. Яна ўскінула хатулачку на плечы, узяла пару лапцей на запас і пусцілася ў дарогу. Да гораду было міль шэсць.
Глупства, што часамі нябожчык Цыпрук гаварыў... Як гэта ён мяне не прыме? Я ж — яго матка!.. Я ж яго гадавала і карміла... Ён жа — уся пацеха мая.
Два дні ішла Тэкля да горада. Па дарозе начавала ў незнаёмай вёсцы, дзе добрыя людзі пакармілі яе і абагрэлі. Яна ўсім расказвала пра свайго сына-адваката, і сяляне з павагай прасілі яе заступіцца за іх у судах.
Калі Тэкля дабралася да горада, яна не ведала, куды ісці. Людзі спяшаліся, некаторыя жартавалі з яе, іншыя давалі капеечку. Нарэшце нехта давёў яе да гарадавога, які дапамог знайсці дом сына.
Сустрэча з сынам і горкае расчараванне
Доўга стукалася Тэкля ў дзверы, пакуль ёй адчыніў лёкай. Спачатку ён не хацеў пускаць яе, але калі яна сказала, што прыйшла да сына Лаўрука, яе правялі ў кухню.
Калі ўвайшоў малады пан у чорным сурдуце, Тэкля кінулася да яго з радасцю. Але сын пачырванеў, паглядзеў на слуг і хрыпла загадаў выгнаць 'жабрачку'. Ён сказаў, што не ведае яе, і пайшоў у пакоі.
Чакай ад яго пад старасць пацехі, як ад рабой сучкі яек! ... А ты, брат, баба, зусім дурная авечка! Ці ты не бачыш, што твой Лаўручок зусім чужым зрабіўся для нас
Тэкля не памятала, як апынулася на вуліцы. Ачуняла яна толькі тады, калі лёкай выйшаў і даў ёй грошы ад сына. Некалькі трохрублёвых выпалі з яе акалелых пальцаў і прыліплі да мокрага тратуара.