Ох і залатая табакерка (Якімовіч)
Вельмі кароткі змест
Жыў у лесе сіраціна Янка, леснікоў сын. Аднойчы ён збіраў дровы і ўздыхнуў: «Ох, ох!» З-пад пня выскачыў маленькі дзядок з доўгай барадой, які сказаў, што гэта яго імя. Янка папрасіў есці, і дзядок Ох накарміў яго хлебам і капустай.
Так Янка і пачаў хадзіць да дзядка, калі быў галодны. Аднойчы дзядок Ох даў яму замест абеду залатую табакерку. З яе выскокваў маленькі чалавечак-слуга, які выконваў любыя загады.
Янка пайшоў у свет. Ля мора ён уратаваў рыбку і мышку. Пазней ён даведаўся, што марскі змей выкраў каралеўну. Янка з дапамогай свайго памочніка з табакеркі пабудаваў жалезны мост да выспы і вызваліў каралеўну. Змей упаў у мора і загінуў. Кароль аддаў дачку за Янку замуж.
Каралеўна папрасіла пераехаць у замак на выспе. Аднойчы Янка паехаў на паляванне і забыў табакерку. Каралеўна забрала табакерку і знесла мост.
Толькі сышоў ён на бераг, як бачыць — не стала за ім моста! Мац у кішэнь — аж няма табакеркі... Тут ён аб усім здагадаўся. «Вось табе і прысяга каралеўны!»
Мышка і каток паплылі на выспу і дабылі табакерку, але яна ўпала ў мора. Серабрыстая рыбка, якую Янка калісь ратаваў, дапамагла знайсці табакерку. Янка ўзяў сваю табакерку і пайшоў шукаць лепшых людзей.
Падрабязны пераказ
Падзел на главы ўмоўны.
Янка атрымлівае залатую табакерку
Жыў у лесе сіраціна Янка, леснікоў сын. Бацькі яго памерлі, радні не было, і ён застаўся адзін у бацькавай хатцы. Каб не было так самотна, гадаваў ён пярэстага катка, які ўсюды хадзіў за гаспадаром.
Аднойчы пайшоў Янка дровы збіраць, і каток за ім. Набраўшы вязку галля, Янка прысеў на пні адпачыць і застагнаў ад цяжкага жыцця: «Ох, ох!» Раптам з-пад пня выскачыў маленькі дзядок з доўгаю барадою і запытаўся, чаго яго клікалі. Янка сказаў, што не клікаў нікога, але дзядок заспрачаўся: хлопец жа два разы назваў яго імя — Ох.
Янка прызнаўся, што вельмі галодны, і папрасіў кавалак хлеба. Дзядок нырнуў пад пень і вынес яму хлеба і міску капусты. Наеўшыся, Янка шчыра падзякаваў за смачную страву. З таго часу, калі хацелася есці, ён ішоў да дзядка Оха. Аднойчы дзядок вынес замест абеду залатую табакерку і сказаў:
Вось што, хлопча, ... не турбуй ты мяне больш, я ўжо стары... Вазьмі гэтую табакерку. Калі табе што патрэбна будзе, адчыні яе, і мой слуга адразу стане перад табою.
Янка ўзяў табакерку і пайшоў дадому. Адчыніўшы яе, ён убачыў маленькага маладога шустрага чалавечка, які тоненькім галаском запытаўся, што загадаць. Янка папрасіў паесці, і чалавечак адразу паставіў на стол міску капусты і хлеб, а сам ускочыў назад у табакерку.
Падарожжа да мора: выратаванне рыбкі і мышкі
Пажыўшы некаторы час, Янка захацеў у свет пайсці, людзей паглядзець. Узяў ён залатую табакерку, клікнуў катка і пайшоў. Шмат абышоў ён вёсак і гарадоў, пакуль не прыйшоў да сіняга мора. На беразе ляжала маленькая серабрыстая рыбка, якую выкінула хваля. Рыбка трапяталася і пячэцца на сонцы. Шкада стала Янку рыбкі, і ён укінуў яе ў мора.
Рыбка высунула галоўку з вады і падзякавала Янку за выратаванне, абяцаючы калі-небудзь дапамагчы яму. Янка засмяяўся: навошта яму дапамога рыбкі, калі ў яго ёсць цудоўны памочнік у кішэні. Пайшоў ён далей. З норкі выбегла шэрая мышка, каток схапіў яе і хацеў з'есці. Янка пашкадаваў мышку, узяў яе, пагладзіў і пасадзіў у кішэнь, а потым накарміў скарынкай хлеба.
Выратаванне каралеўны з марской выспы
Ідучы берагам мора, Янка ўбачыў вялікі палац на гары, а потым маленькую рыбацкую хатку. Ён зайшоў туды і папрасіўся пераначаваць. Гаспадар згадзіўся, і Янка запытаўся пра палац.
Рыбак расказаў, што гэта каралеўскі палац, дзе жыве кароль. Нядаўна марскі змей схапіў яго дачку і занёс на заклятую марскую выспу, куды ні дайсці, ні даплысці нельга.
Абвясціў на ўсё каралеўства: хто верне яму дачку, за таго аддасць яе замуж і ўсё каралеўства пасля сваёй смерці адпіша. Шмат прыязджала сюды розных князевічаў...
Падумаўшы пра свайго цудоўнага памочніка, Янка сказаў рыбаку, каб той наказаў каралю, што заўтра да ўсходу сонца ён убачыць сваю дачку. Кароль паклікаў Янку да сябе і пагражаў, што калі заўтра да ўсходу сонца дачкі не будзе, загадае разарваць яго жалезнымі баронамі. Янка адчыніў табакерку і загадаў памочніку вылажыць за ноч жалезны мост ад палаца да выспы і паставіць на ім залатую карэту з шасцю коньмі.
Наўтра ўсё было гатова. Янка сеў у карэту і паехаў па мосце на выспу. Там стаяў вялікі цёмны замак, з акна глядзела здзіўленая каралеўна. Яна зарадавалася Янку і запыталася, хто ён і навошта прыехаў. Янка сказаў, каб яна садзілася ў карэту — яны едуць да яе бацькі. Але каралеўна не магла выйсці праз дзверы, бо там спаў марскі змей. Янка сказаў ёй лезці праз акно, і яна скокнула яму на рукі.
Янка пасадзіў яе ў карэту і памчаўся да палаца. Змей пачуў грукат, усхапіўся і пабег наўздагон. Янка хвастаў коней пугаю, яны рваліся наперад. Прымчаўшыся на бераг, Янка ссадзіў каралеўну і загадаў памочніку знесці мост. Змей упаў у глыбокае мора і захлынуўся. Кароль выбег насустрач дачцы, абняў і пацалаваў яе. Ён аддаў Янку дачку замуж і абяцаў адпісаць ім пасля сваёй смерці ўсё каралеўства.
Здрада каралеўны і страта табакеркі
Справілі вяселле, і стаў Янка мужам каралеўны. Усе яго любілі, адна толькі жонка скоса паглядала — не падабалася ёй, што стала жонкаю простага мужыка. Яна прыстала да мужа, каб ён прызнаўся, хто зрабіў мост. Янка доўга аднекваўся, але жонка пагражала памерці, калі ён не скажа. Янка паказаў ёй залатую табакерку, але папрасіў прысягнуць, што яна сама без яго ніколі яе ў рукі не возьме. Жонка прысягнула.
Потым каралеўна захацела жыць у замку на выспе. Янка загадаў памочніку зрабіць мост, і яны пераехалі туды. Жонка папрасіла не знімаць моста, каб яздзіць у госці да бацькі. Праз некалькі дзён Янка паехаў на паляванне, узяўшы катка і мышку. Толькі ён сышоў на бераг, як мост знік. Янка схапіўся за кішэнь — табакеркі не было. Ён узяў катка і мышку, але табакерку забыўся.
Я яе пашкадаваў, з бяды выбавіў, а яна мне за дабро злом заплаціла. Зноў давядзецца ісці ў сваю хатку і галадаць, як раней.
Вяртанне табакеркі з дапамогай жывёл
Янка сеў на беразе мора і заплакаў ад крыўды. Раптам мышка выглянула з кішэні і запыталася, чаго ён плача. Янка расказаў пра сваю бяду. Мышка суцяшыла яго, сказаўшы, що яны дадуць раду гэтай бядзе. Яна пашапталася з катком, села яму на спіну, і яны паплылі цераз мора да замка. Каток схаваўся ў садзе, а мышка праз шчыліну прабралася ў пакой да каралеўны. Доўга яна сядзела там і дагледзела, што табакерка схавана ў драўляным куфэрку.
Уночы, калі каралеўна заснула, мышка прагрызла куфэрак, схапіла табакерку і пабегла ў сад да катка. Села яна яму на спіну, і каток паплыў назад. Даплыўшы амаль да берага, каток запытаўся, ці не згубіла яна табакерку. Мышка падняла табакерку, каб паказаць, але не ўтрымала — табакерка плюх у мора! Каток узлаваўся і схапіў мышку зубамі. Янка адабраў у яго мышку, але, даведаўшыся пра страту, зноў сеў каля мора і зажурыўся.
Раптам з мора паказалася серабрыстая рыбка. Яна запыталася, чаго ён сумуе, і абяцала дапамагчы за тое, што ён калісь збавіў яе ад смерці. Янка расказаў пра сваю бяду. Рыбка весела сказала:
Гэта бяда — не бяда! У мяне тут, у моры, табакерак колькі хочаш. Я табе буду выкідаць іх, а ты пазнавай, якая твая. Сваю забярэш, а мае мне назад вернеш.
Рыбка нырнула на дно і пачала выкідаць на бераг табакеркі — сярэбраныя, залатыя, дыяментавыя. У Янкі аж у вачах мітусілася ад табакерак. Ён пільна прыглядаўся і нарэшце ўбачыў сваю. Зарадаваўся Янка, пакідаў у мора лішнія табакеркі і падзякаваў рыбцы.
Узяў ён сваю залатую табакерку і пайшоў адсюль з катком і мышкай шукаць лепшых людзей.