Салодкія яблыкі (Адамчык)
Вельмі кароткі змест
Беларуская вёска, час нямецкай акупацыі. У вёсцы існавала чарга на выкананне абавязкаў старасты. Аднойчы чарга дайшла да Марылі Папялішынай, якая жыла адна з сынам.
Марыля паслала Тоніка занесці палку старасты да суседа Жолудзя, але той адмовіўся. Тонік гуляў з іншымі дзецьмі, у тым ліку з Арсенікам Мокуцем.
Ноччу ў вёску прыйшлі паліцаі. Яны шукалі коней для нямецкага войска. Тонік, спалоханы, паказаў ім дом Мокуцяў. Праз некалькі дзён стала вядома, што бацька Арсеніка быў забіты немцамі пры спробе ўцячы да партызан.
«Не, я не пайду, я ўдаў твайго бацьку. — У Тоніка раптам пачала макрэць спіна. — Што ты пляцеш, — Арсенік яшчэ ўсё цяжка дыхаў. — Бацьку майго ўдаў стары Цурусь».
Тонік пакутаваў ад пачуцця віны, хоць Арсенік і не вінаваціў яго. Ноччу хлопчык захварэў ад перажыванняў, і маці даглядала яго, прыкладаючы мокры ручнік да гарачага ілба.
Падрабязны пераказ па раздзелах
Назвы раздзелаў у пераказе – умоўныя.
Раздзел 1. Абавязак старасты
У вёсцы існаваў звычай выбіраць старасту - чалавека, які адказваў за парадак. Стары Цурусь прынёс да Папялішыных палку - знак таго, што сёння іх чарга быць за старасту.
Марыля Папялішына жыла адна з сынам Тонікам у старой хаце, якую ёй пакінулі браты.
«Які ж з мяне стараста? — закрычала на ўвесь надворак Марыля, каб, мусіць, чулі і суседзі. — Хіба ж у вёсцы пазводзіліся мужчыны?»
Марыля паслала Тоніка занесці палку да суседа Мартына Жолудзя, з якім яна не размаўляла ўжо год з-за сваркі за калодзеж.
Раздзел 2. Тонік на рэчцы
Тонік спачатку пайшоў на рэчку, дзе купаўся з іншымі дзецьмі. Там ён сустрэў Арсеніка, старэйшага за яго хлопчыка.
«Пазаўчора Тонік з двума Жолудзевымі, падмануўшы, адвялі яго ад дому і залезлі ў іхні, Мокуцеў, сад: там былі... хоць яшчэ маленькія, не раўнуючы, як арэхі, але ўжо салодкія яблыкі».
Раздзел 3. Вяртанне дадому
Ноччу да хаты Папялішыных прыйшлі ўзброеныя людзі. Яны шукалі старасту і пыталіся пра коней у вёсцы. Тонік паказаў ім, дзе жывуць гаспадары з коньмі, у тым ліку і Мокуцеў дом.
«А што будзе, калі не вярнуўся? Гэта ж усе ведаюць, што я быў за старасту, і адразу падумаюць — удаў Мокуця».
Раздзел 4. Вестка пра Мокуця
Праз некалькі дзён Мокуцеў конь вярнуўся дадому без гаспадара, толькі з хамутом і набедрыкамі. Арсенік пабег лавіць каня.
«Што немцы застрэлілі Арсенікавага бацьку, Тонік дазнаўся ў той самы дзень, як наказалі ў вёску. Гаварылі, што Арсенікаў бацька, забіўшы паліцая, перабягаў да партызан».
Раздзел 5. Прызнанне і хвароба
Тонік сустрэў Арсеніка і прызнаўся яму, што гэта ён паказаў паліцыянтам іх дом, калі быў за старасту. Але Арсенік адказаў, што ўсе ведаюць - бацьку выдаў стары Цурусь.
«Ноччу Тонік захварэў. Ён пачаў стагнаць і кідацца ў сне. Марыля ссунулася з печы, памацала яго лобік — ён гарэў як агнём».