Тры пуды жыта (Пташнікаў)

Заўвага: Гэты пераказ быў створаны ШІ, таму можа змяшчаць памылкі.

🌾

Іван Пташнікаў

Тры пуды жыта

Памяці Сяльвестры і Александрыны

1998

Кароткі змест апавядання

Арыгінал чытаецца за 57 хвілін

Мікразмест

У 1956 годзе ўдаву выклікалі на допыт пра мужа, арыштаванага ў 1937-м. Праз год яна атрымала вестку пра яго рэабілітацыю. Калгас даў ёй жыта і сенакос, дзе яна страціла прытомнасць ад хвалявання.

Вельмі кароткі змест

Беларуская вёска, 1956 год. Брыгадзір Петражыцкі прыйшоў да Александрыны і паведаміў, што яе выклікаюць на допыт у суседнюю вёску Сушкава.

👩🏻‍🦳

Александрына — галоўная гераіня, жанчына каля 60 гадоў, удава, маці траіх дзяцей, высокая, худая, працавітая калгасніца, жонка рэпрэсаванага Сяльвестры.

На допыце следчы КДБ распытваў яе пра мужа Сяльвестру, які быў арыштаваны ў 1937 годзе. Александрына расказала пра іх знаёмства ў Амерыцы, куды яна паехала на заробкі, пра вяртанне на радзіму і жыццё ў калгасе.

👨🏻

Сяльвестра — муж Александрыны, рэпрэсаваны ў 1937 годзе, былы фельчар, працаваў у калгасе, быў у Амерыцы.

Праз год Александрына атрымала паведамленне аб рэабілітацыі мужа пасмяротна. Толькі тады яна канчаткова ўсвядоміла, што Сяльвестры больш няма.

Дваццаць гадоў яна помніла, што Сяльвестры няма, але ўсе дваццаць гадоў думала, што ён жывы. Помніла, але не памінала... А трэба было памінаць... Аж дваццаць гадоў...

Калгас прызначыў ёй кампенсацыю — тры пуды жыта і паўгектара сенакосу за апошнія два месяцы працы Сяльвестры. Спачатку яна не хацела браць гэтую «ацэнку» жыцця мужа, але потым вырашыла прыняць жыта, бо пакуль будзе яго атрымліваць — будзе разам з Сяльвестрам.

Калі яна пайшла касіць сваю долю сенакосу, ёй стала блага, і дачка Волька знайшла яе непрытомную ў траве. Прыехаў сын Аркадзь з доктарам, які сказаў, што гэта ад перанапружання і ўзросту.

Падрабязны пераказ па раздзелах

Назвы раздзелаў і іх дзяленне на падраздзелы – умоўныя.

Раздзел 1. Допыт Александрыны

Прыход Петражыцкага

У зімовы дзень да Александрыны прыйшоў брыгадзір Петражыцкі. Ён паведаміў, што яе выклікаюць на допыт у суседнюю вёску Сушкава, дзе ўжо дапытвалі іншых жанчын, чыіх мужоў забралі ў 1937 годзе.

👨🏻

Петражыцкі — брыгадзір, мужчына 40 гадоў, нізкага росту, з крывымі нагамі, п'яніца, хітры і ўедлівы.

Высокая, ценкая, высахлая за сваё праклятае бязмужняе адзінокае жыццё на трэску - адна гадавала трое дзяцей, бегала кожны божы дзень у калгас ад цямна да цямна па нарадзе

Дарога ў Сушкава

Петражыцкі запрог каня і павёз Александрыну ў Сушкава на допыт. Дарога была цяжкая, занесеная снегам. Па дарозе яны сустрэлі грузавікі, якія везлі лес. У Сушкава яны спыніліся каля хаты Юстыны, дзе раней была калгасная канцылярыя.

👩🏻

Юстына — жанчына каля 55 гадоў, невысокая, паўнаватая, у яе хаце праводзіўся допыт.

Размова з следчым

У хаце Юстыны Александрыну сустрэў малады следчы з КДБ. Ён распытваў яе пра мужа Сяльвестру, пра іх жыццё ў Амерыцы, вяртанне на радзіму і пра падзеі 1937 года.

👨🏻

Кагэбіст — малады чалавек 20-25 гадоў, у чорным касцюме, з белымі валасамі, праводзіў допыт.

З Амерыкі сама я не вярнулася б. Нізашто... Але я выйшла замуж. А Сяльвестру праз год дамоў пацягнула. Толькі дамоў... Пацягнула на згуб галавы. Як чуў сваю пагібель і шукаў яе

Следчы распытваў пра знойдзеныя пры вобыску рэчы: царскі медаль, амерыканскую хустку, гузік са свастыкай. Александрына тлумачыла паходжанне кожнай рэчы. Яна адмаўляла ўсе абвінавачванні ў антысавецкай дзейнасці свайго мужа.

Што згнаілі маладымі ў зямлі і майго Сяльвестру і Савэрку... І ў нашай вёсцы па чалавеку, лічы, праз хату... Дапоўніць? Больш нічога не хачу дапаўняць

Раздзел 2. Кампенсацыя за мужа

Вестка аб рэабілітацыі

Праз год і адзін месяц пасля допыту Магрэта прынесла Александрыне пісьмо з ваеннага трыбунала. У ім паведамлялася, што Сяльвестра рэабілітаваны пасмяротна, а справа спынена з-за адсутнасці складу злачынства.

👩🏻

Магрэта — калгасная пісьманоска, жанчына каля 40 гадоў, гаваркая.

Прапанова кампенсацыі

Пасля гэтага Петражыцкі паведаміў Александрыне, што ёй належыць кампенсацыя за мужа - тры пуды жыта і паўгектара сенакосу. Спачатку яна катэгарычна адмовілася.

Не вазьму. Адкупіцца хочуць. У тры пуды жыта ацанілі чалавека... І вязку сена - наверх... Сярнічку пад тое сена, хай гарыць сінім агнём разам з жытам...

Атрыманне жыта

Урэшце Александрына вырашыла ўзяць кампенсацыю, думаючы, што пакуль будзе атрымліваць жыта і касіць сенакос - будзе разам з Сяльвестрам. Яе адвезлі ў калгасную канцылярыю, дзе яна распісалася ў ведамасці.

Пакуль буду палучаць жыта - буду разам з Сяльвестрам... І пакуль буду касіць Зурэчча - буду разам з ім... Разам... А там - калі вытрымае сэрца...

Калгасны шафёр Царук прывёз жыта і занёс мяшок у хату. Калі ён пайшоў, Александрына апусцілася на калені перад мяшком і заплакала.

👨🏻

Царук — калгасны шафёр, мужчына каля 40 гадоў, чорны, кучаравы, спагадлівы.

І там, і тут - Сяльвестра. Дома: і ў адной палавіне, і ў другой... І яе ахапіла такая гарката і немата, што яна зноў апусцілася ля мяшка на калені

Раздзел 3. Апошні пакос

Касьба на Зурэччы

Петражыцкі адмераў Александрыне паўгектара сенакосу на Зурэччы. Яна пайшла касіць раніцай, калі яшчэ не ўзышло сонца. Каса звінела па траве, над галавой ляталі кнігаўкі.

Галюцынацыі і страта прытомнасці

Ад стомы і хвалявання Александрына пачала бачыць галюцынацыі. Ёй здавалася, што галоўкі бабка ператвараюцца ў галовы гадзюк, пагранічнікаў, якія арыштоўвалі Сяльвестру, уласаўцаў з вайны. Яна працягвала касіць, пакуль не страціла прытомнасць.

Вяртанне дадому

Дачка Волька знайшла маці ў пакосе і прывяла дадому. Па тэлеграме прыехаў сын Аркадзь, які прывёз доктара. Той сказаў, што прычына - ператамленне і хваляванне.

👩🏻

Волька — дачка Александрыны, незамужняя, працуе ў калгасе, клапатлівая.

👨🏻

Аркадзь — сын Александрыны, былы лётчык-радыст, жыве ў Маладзечне, клапоціцца пра маці.

Александрына ўстала з ложка адразу пасля таго, як доктар пайшоў. Яна выйшла на двор і ўбачыла сваіх дзяцей - Аркадзя і Вольку, якія стаялі разам і глядзелі на дарогу. Аркадзь здалёку быў падобны на Сяльвестру.