Хведар Набілкін і сапраўдныя асілкі (Якімовіч)
Вельмі кароткі змест
Жыў у адной вёсцы бедны бабыль Хведар Набілкін. Ён быў слабаваты сілаю, але меў галаву з розумам. Захацелася яму стаць асілкам. Справіў ён сабе палатняны шацёр, сядло, узяў касу замест мяча, сеў на дохлую кабылку і паехаў у свет.
Ён прыбіў да слупа аб'яву, што праехаў магутны асілак Хведар Набілкін. Прачытаў аб'яву сапраўдны асілак Дубавік і вырашыў стаць яго малодшым таварышам. Потым да іх далучыўся яшчэ адзін асілак — Гаравік. Абодва асілкі паехалі біцца з цмокамі і перамаглі іх, а Хведар Набілкін толькі загадваў ім, куды падзець адсечаныя галовы.
Калі з'явіўся дзевяцігаловы цмок, асілкі адмовіліся ехаць, і Хведару Набілкіну прыйшлося самому выправіцца на бой.
Як убачыў Хведар Набілкін перад сабою страшыдла дзевяцігаловае, напужаўся ды ходу назад! Цмок за ім. Збіўся Хведар Набілкін з роўнай дарогі... і ўскочыў проста ў дрыгву.
Цмок таксама бухнуўся ў балота і засеў там. Хведар Набілкін адсек яму ўсе дзевяць галоў. Слава пра яго дайшла да цара Храпуна, які запрасіў яго да сябе. Калі суседні цар Хапун выступіў супроць Храпуна, Хведар Набілкін загадаў зрабіць драўлянае войска. Салдаты Хапуна страляліся ў яго цэлы дзень, а потым сапраўднае войска Храпуна перабіла ўсё войска Хапуна. Цар Храпун паставіў Хведара Набілкіна галоўным начальнікам над войскам.
Падрабязны пераказ
Падзел пераказу на главы — умоўны.
Хведар Набілкін вырашае стаць асілкам і знаходзіць таварышаў
У адной вёсцы жыў бабыль Хведар Набілкін. Ён быў слабаваты сілаю, але меў галаву з розумам. Аднойчы яму захацелася стаць асілкам, і ён падумаў: чым ён не асілак і чаму толькі дужыя могуць быць асілкамі?
Хведар справіў сабе палатняны шацёр, сядло, узяў касу замест мяча, сеў на сваю дохлую кабылку і паехаў у свет. Ён даехаў да вялікага горада, дзе пры дарозе стаяў слуп з рознымі аб'явамі. Набілкін выняў з кішэні аловак і напісаў сваю аб'яву:
...праехаў паўз гэты горад магутны асілак Хведар Набілкін — ззаду яго не даганяць, спераду не сустракаць, а здалёку стаць, шапку зняць і павіншаваць!
Ён прыбіў аб'яву да слупа і паехаў далей. Неўзабаве па гэтай дарозе ехаў сапраўдны асілак Дубавік. Ён прачытаў аб'яву і здзівіўся: што за новы асілак з'явіўся ў іхнім царстве?
Дубавік даў тры вярсты кругу, наперад заехаў, зняў шапку і закрычаў, што хоче стаць малодшым таварышам Хведара Набілкіна. Набілкін загадаў яму ехаць ззаду. Яны прыехалі на шырокі зялёны луг, дзе Хведар пусціў кабылку пасвіцца, разапнуў шацёр і лёг спаць. Дубавік таксама разапнуў свой шацёр воддаля.
Асілкі Дубавік і Гаравік перамагаюць трохгаловага і шасцігаловага цмокоў
Назаўтра Дубавік пачаў вастрыць меч на вялікім бруску. Убачыўшы гэта, Хведар Набілкін давай сваю касу вастрыць на камені. Меч вострыцца ціха, а каса дзынела аб камень. Дубавік падумаў з зайздрасцю: ну і меч жа ў гэтага асілка! На трэці дзень Дубавік сказаў Хведару, што тут недалёка жыве трохгаловы цмок, які выклікае каго-небудзь з асілкаў на бой.
Жыве тут недалёка цмок трохгаловы. Выклікае ён да сябе каго-небудзь з асілкаў на бой... — Ат, — плюнуў Хведар Набілкін, — буду я аб такую драбязу рукі пэцкаць! Едзь ты!
Дубавік паехаў да цмока. Цмок спытаўся, ці не сам Хведар Набілкін прыехаў, бо чуў пра яго і пра аб'яву, што новы магутны асілак у гэтым царстве завёўся. Дубавік убачыў, што цмок вельмі баіцца Хведара, і адказаў, што ён і ёсць сам Хведар Набілкін. Асілак выхапіў меч і адсек цмоку ўсе тры галавы. Дзве галавы ён затаптаў у дрыгву, а трэцюю ўсадзіў на меч і прывёз Хведару. Набілкін махнуў рукою і загадаў кінуць галаву ў куст.
Праязджаў каля горада асілак Гаравік. Ён убачыў аб'яву, здзівіўся і паехаў па слядах. Прыехаўшы на луг, ён здалёку пакланіўся Хведару Набілкіну і папрасіўся ў таварышы. Хведар дазволіў яму паставіць шацёр.
Назаўтра Гаравік сказаў, што аб'явіўся ў іхным краі паганы цмок з шасцю галовамі. Хведар Набілкін зноў плюнуў і загадаў ехаць Гаравіку. Той паехаў, адсек усе шэсць галоў і адну прывёз напаказ. Хведар загадаў кінуць дрэнь гэтую ў куст.
Хведар перамагае дзевяцігаловага цмока хітрасцю
Шырока пайшла слава пра асілка Хведара Набілкіна. Дайшла чутка пра яго і да дзевяцігаловага цмока, які выклікаў Набілкіна на бой. Хведар хацеў паслаць каго з таварышаў, але тыя адмовіліся, сказаўшы, што яны ўжо ездзілі, цяпер яго чарга, ды і цмок па яго сіле трапіўся. Нічога не зробіш — трэба было ехаць. Хведар сабраўся, сеў на кабылку і паехаў.
Цмок чакаў, не дачакаўся і сам выйшаў да яго. Яны сустрэліся на паўдарозе. Як убачыў Хведар Набілкін перад сабою страшыдла дзевяцігаловае, напужаўся і пусціўся ўцякаць. Цмок за ім. Хведар збіўся з роўнай дарогі, трапіў на глухую, якая вяла ў дрыгвянiстае балота. Ён ускочыў проста ў дрыгву. Цмок таксама туды бухнуўся — адны галовы тарчаць.
Хведар Набілкін лёгкі быў, выскачыў адразу, а цмок засеў там, як корч. Разгледзеўся Набілкін — моцна сядзіць цмок у балоце, не паварушыцца. Схапіў ён цмокаў меч, падняў сяк-так і давай страшыдлу галовы адсякаць. Адсек усе дзевяць галоў, цяжкі меч у балота ўтаптаў, а сам пайшоў назад пехатою: кабылку з дрыгвы выцягнуць не здолеў. Прыйшоў на луг і загадаў асілкам ісці ў балота і прывесці яго багатырскага каня.
Асілкі пайшлі і ўбачылі, што і праўда валяюцца ў балоце ўсе дзевяць цмокавых галоў.
Вось жа, — кажуць, — сіляка! Гэта ж дзіва: утаптаў паганага цмока ў дрыгву і ўсе галовы адсек яму! І чым? Глядзець няма на што: не меч, а каса нейкая!
Гаравік узяў кабылку пад паху і прынёс гаспадару. Яшчэ большая слава пайшла пра Хведара Набілкіна. Дачуўся пра яго сам цар Храпун і захацелася яму мець пры сабе такога слаўнага асілка. Ён паслаў яму запрашэнне.
Хведар Набілкін з'явіўся ў палац. Цар справіў яму дарагое адзенне, даў лепшы пакой, слуг і кухара прыставіў. Жыў Хведар Набілкін прыпяваючы.
Хведар становіцца начальнікам войска і перамагае цара Хапуна
Мінуў год, другі, на трэці год выступіў супроць цара Храпуна злосны і грозны суседні цар Хапун. Ён сабраў такое войска, што вокам не акінеш, лікам не злічыш. Стаў ён з войскам ля сталіцы і паслаў аб'яву: выклікаю на бой! Напалохаўся цар Храпун і спытаўся ў Хведара Набілкіна, што рабіць. Набілкін адказаў, што не пераможа яго цар Хапун, і загадаў цару ісці спаць, а сам будзе ваяваць.
Цар пайшоў спаць, а Хведар Набілкін загадаў, каб усе краўцы, шаўцы, цесляры, сталяры з'явіліся ў сталіцу са сваім інструментам. Усе майстры з'явіліся. Хведар загадаў ім за тры дні нарабіць сем палкоў драўлянага войска. Майстры адказалі, што наробяць, і ўхапіліся за работу. Калі войска было гатова, Набілкін загадаў выставіць яго ноччу загорадам, а сапраўднае войска схаваў у кустах.
Прачнуўся раніцай цар Хапун, бачыць — стаіць супроць яго сем палкоў войска цара Храпуна. Цэлы дзень стралялі салдаты цара Хапуна ў салдат цара Храпуна. Увесь порах спалілі, усе патроны патрацілі, а нікога не забілі. Дзівіцца цар Хапун: ці не зачараванае войска выставіў цар Храпун?
Тым часам Хведар Набілкін даў каманду пускаць у работу сапраўднае войска. Выбеглі яго салдаты з кустоў і давай страляць па войску цара Хапуна. Стралялі, стралялі — усё войска перабілі, а самога Хапуна ў палон захапілі і да цара Храпуна прывялі. Набілкін пабудзіў цара і паказаў яму звязанага Хапуна. Зарадаваўся цар і загадаў зарадзіць яго ў пушку і выстраліць у той бок, адкуль прыйшоў. Так і зрабілі.
Паехаў цар за горад, паглядзеў — усё варожае войска покатам ляжыць, а яго салдаты жывы і здаровы. Ён спытаўся, як гэта ўдалося, бо ў Хапуна ж сілы ў тры разы больш.
Як табе ўдалося? — пытаецца цар. — У Хапуна ж сілы ў тры разы больш... Я, — кажа Хведар Набілкін, — ваюю не сілаю, а розумам.
Паставіў тады цар Храпун Хведара Набілкіна самым галоўным начальнікам над войскам, а сам пайшоў спаць. Спаў ён цяпер спакойна, бо ніхто з суседніх цароў і не думаў ісці на яго вайною.