Чорт-злодзей (Якімовіч)
Падзел на часткі — умоўны.
Як дзед злавіў чорта і ўзяў яго ў работнікі
Аднойчы дзед паехаў араць поле і ўзяў з сабою праснак на абед. Ён палажыў яго на возе і пайшоў араць. Калі дзед змарыўся і вырашыў падсілкавацца, ён падышоў да воза, але ўбачыў, як чорт ухапіў праснак і пабег у балота.
Прыходзіць, а тут з-пад самага носа чорт ухапіў праснак і пабег у балота. Узлаваўся дзед на чорта ды за ім з пугаю. Прыбег на балота, бачыць — чорт у прорву праваліўся.
Дзед з гарачкі таксама скочыў у прорву і апынуўся на дне, дзе стаяў вялікі палац, поўны чарцей. Ён пачаў прыглядацца, каторы чорт украў яго праснак, але не мог пазнаць — усе чэрці былі адной шэрсці. Дзед папытаўся, хто тут старшы, і яму паказалі на чорта, які сядзеў за сталом.
Дзед расказаў старшаму пра сваю крыўду, і той параіў шукаць сярод маладых чарцянят. Дзед загадаў ім разявіць раты і ўбачыў у аднаго з іх недаедзены праснак. Старшы чорт тупнуў на чарцяня і загадаў яму адслужыць дзеду за шкоду.
Навошта ты ў дзеда праснак украў? Дзед — чалавек бедны, а ты ў яго крадзеш. Калі так, бяры, дзед, яго да сябе, няхай адслужыць за шкоду.
Цудоўная праца чорта: зерне, арка і пшаніца
Дзед пачухаў патыліцу і сказаў, што яму няма куды браць чорта — самому есці няма чаго, ды і работы няма. Але старшы чорт запэўніў, што чорт сам сабе работу знойдзе. Дзед згадзіўся і ўзяў маладога чорта дадому.
Дома дзед з бабаю дасталі жменьку жыта. Чорт папрасіўся малоць, і хоць дзеду здавалася, што такую крыху лёгка змалоць самім, чорт упёрся. Ён пачаў малоць, і мукі стала так шмат, што яны насыпалі цэлы засек.
Пачаў чорт малоць. Баба ўжо і хлеб замясіла, а ў жорнах поўна мукі. Пачалі дзед з бабаю муку ў засек сыпаць — цэлы засек насыпалі... Хваліць дзед чорта: — Вось гэта дык работнік!
Потым дзед паехаў з чортам поле араць. Чорт папрасіўся, каб яго запраглі ў саху замест каня. Дзед запрог яго, і чорт туды-сюды павярнуўся — і ўсё поле ўзараў. Потым чорт прапанаваў узяць у пана ляда на часць, высекчы яго і пасеяць пшаніцу. За адзін дзень чорт усё ляда высек, выкарчаваў, узараў і пасеяў пшаніцу.
Калі пшаніца вырасла, чорт зжаў яе і пачалі дзяліць: пану палавіну за ляда і дзеду палавіну за насенне і работу. Чорт параіў дзеду ўмаўляцца з панам так: яму воз, а ім ахапок. Зайздросны пан падумаў, што ашукае дзеда, бо воз не ахапок.
Умаўляйся з панам так: яму воз, а нам ахапак. Дзед так і сказаў пану. Зайздросны пан думае: «Добра, воз не ахапак. Ашукаю я дзеда!»
Пану наклалі воз пшаніцы, а чорт завіхрыўся па полі, сабраў у кучу ўсе снапы, згроб іх і павалок дахаты. Дома чорт дзьмухнуў на пшаніцу — яна і змалацілася. Дзед насыпаў поўныя засекі збожжа.
Завіхрыўся чорт па полі, сабраў у кучу ўсе снапы, згроб іх і павалок дахаты. Пан толькі вачамі лыпае...
Як чорт абдурыў пана і адабраў у яго маёмасць
Потым чорт папрасіў каня і паехаў па дровы. У лесе ён без сякеры і пілы навырываў з карэннямі самых тоўстых дрэў, наваліў воз траха не да неба і памчаўся дадому. Едучы дарогаю, пан убачыў, што недалужны конік цягне столькі дроў, а яго чацвярык ледзь адну пустую брычку валачэ. Пан прапанаваў памяняцца: ён дасць чацвёра коней, а вазак аддасць свайго каняку.
Гэй, — кажа пан вазаку, — давай мяняцца: бяры маіх чацвёра коней, а мне аддай свайго. ... Аддаў чорт пану дохлага каняку, забраў у яго чацвярык — і толькі яго і бачылі.
Чорт аддаў пану дохлага каняку, забраў чацвярык і прыехаў дадому. Дзед здзівіўся, адкуль узяліся коні, а чорт сказаў, што памяняў на каніка. Дзед засумневаўся, што яму і сена няма каней карміць, але чорт запэўніў, што будзе і сена.
Чорт перакінуўся ў парабка і пайшоў да пана. Ён папрасіўся на работу, і пан загадаў яму змалаціць цэлае гумно жыта. Чорт злажыў усе снапы на таку, а потым дзьмухнуў — і ўсё змалацілася. Пан спытаў, што заплаціць, а чорт папрасіў толькі ахапак сена з стога ля рэчкі. Пан зарадаваўся, што танны работнік трапіўся.
Чорт абматаў стог вяроўкамі і павалок. Аканом пабег да пана і паведаміў, што малацьбіт цягне ўвесь стог. Пан узлаваўся і загадаў выпусціць на чорта пару валоў, каб яны яго заборулі. Але чорт іх за рогі пазакідаў на стог. Тады пан загадаў напусціць пару вепрукоў, каб яны яму лыткі абарвалі. Чорт і іх за вушы закінуў на стог.
Ах, паночак, вы сказалі малацьбіту ўзяць ахапак сена, а ён увесь стог пацягнуў... Вось машэннік! — узлаваўся пан. — Выпусці на яго пару валоў — няхай яны яго заборуць!
Канец службы і вяртанне чорта дадому
Чорт прывалок усё да дзеда. Калі адслужыў год, ён спытаў у дзеда, ці адрабіў ужо за праснак. Дзед засмяяўся і сказаў, што гэта дзіва. Чорт папрасіў адправіць яго дадому, і дзед адказаў, што не трымае яго. Чорт махнуў хвастом і памчаўся ў сваё балота.
Ну, дзед, можа, ужо адрабіў я табе за праснак? — Дзіва што! — смяецца дзед. — Дык адпраў мяне дадому. — А ідзі сабе, ці ж я цябе трымаю.