Семнаццатай вясной (Навуменка)
Вельмі кароткае змесціва
Беларусь, перыяд нямецкай акупацыі падчас Вялікай Айчыннай вайны. Семнаццацігадовы Цімох і яго сябры Цішка Дрозд, Мікола і Сымон Біцюгі стварылі падпольную групу для барацьбы з фашыстамі.
Хлопцы збіралі зброю і рыхтаваліся да дыверсій. У гэты час Цімох заўважыў у станцыйным скверыку незнаёмую дзяўчыну Стасю, якая працавала ў аптэцы. Ён закахаўся, але саромеўся свайго выгляду і не адважваўся загаварыць з ёй.
Калі немцы пачалі аднаўляць чыгунку, хлопцы вырашылі ўзарваць масток. Цімох, каб выглядаць лепш перад Стасяй, апрануў бацькаў сіні касцюм і пайшоў у сквер. Але ў гэты момант прыбег Мікола і паведаміў, што трэба тэрмінова ісці на дыверсію.
Ноччу яны паспяхова ўзарвалі масток, але пры вяртанні сутыкнуліся з паліцэйскім Кірылам Сёхманам. Падчас перастрэлкі Цімох кінуў гранату.
Страшэнны, дзікі крык падняў мяне з зямлі і кінуў у кар'ер. Гэты крык стаяў у маіх вушах, калі я каціўся на дно кар'ера, калі поўз агародамі, прабіраючыся праз парканы і драцяныя агароджы.
Цімох паранены вярнуўся дадому. Праз некалькі дзён Сымон прынёс яму лекі і перавязачныя матэрыялы з аптэкі. Тады Цімох зразумеў, што Стася таксама ўдзельнічае ў падполлі і дапамагае партызанам.
Падрабязны пераказ
Падзел пераказу на раздзелы – умоўны.
Семнаццатая вясна і ваенны час
Апавядальніку ішоў семнаццаты год, і гэтая вясна была асаблівай - багатай на кветкі і цеплыню. Ён заўсёды любіў бэз, які расцвітаў якраз у час школьных экзаменаў і стаяў на стале экзаменатараў. Але гэтым разам бэз не радаваў хлопца.
Мне ішоў семнаццаты год. Мая семнаццатая вясна была вельмі багатай на кветкі, на цеплыню, на тыя цудоўныя дні, калі, здаецца, сама зямля спявае песню сонцу, жыццю, высокаму сіняму небу.
Падпольная група і падрыхтоўка да дыверсіі
Упершыню за многія гады Цімоху і яго сябрам не трэба было здаваць экзамены. Настаўнікі альбо пайшлі на фронт, альбо не працавалі, бо школу заняў нямецкі камендант. Ён павесіў загад, які пагражаў смерцю за захоўванне зброі, распаўсюджванне чутак пра нямецкую армію і знаходжанне на вуліцы ў начны час.
Цімох і яго сябры - Цішка Дрозд, Мікола і Сымон Біцюгі - выконвалі толькі апошні пункт загаду. Яны часта наведваліся ў станцыйны скверык, дзе збіралася моладзь. Хлопцы ніколі не танцавалі, лічачы, што весяліцца ў час вайны ганебна.
Нягледзячы на рознасць поглядаў і характараў, мы ўчатырох сыходзіліся ў адным: нельга сядзець склаўшы рукі, трэба дзейнічаць. Мы лічылі сябе баявой групай, і на гэта былі ўсе падставы.
Сустрэча са Стасяй
На ўзбраенні групы ўжо былі вінтовачны абрэз, дзве лімонкі з капсулямі, аманал і бікфордаў шнур. Хлопцы рыхтаваліся аб'явіць фашызму бязлітасную вайну і адкладвалі ўсе асабістыя справы на пасляваенны час.
Мы рыхтавалі з сябе барацьбітоў, бязлітасных, мужных, зацятых. І хоць на зямлі была вясна, хоць так прывабна расцвітаў бэз, мы трымаліся стойка, адкладваючы сардэчныя справы на час пасля вайны.
Аднак першым здрадзіў агульнай справе Цімох. Аднойчы ў скверыку ён убачыў незнаёмую дзяўчыну ў белай сукенцы з белым капялюшыкам. Яна трымалася смела, незалежна і звонка смяялася. Гэта была Стася, якая нядаўна пачала працаваць у мясцовай аптэцы.
Першым здрадзіў нашай агульнай справе я. У гэты час, калі ішла вайна і калі там, на фронце, паміралі сапраўдныя героі, я, чалавек, які не зрабіў у жыцці яшчэ ніводнага подзвігу, закахаўся самым ганебным чынам.
Спачатку Цімох асуджаў дзяўчыну за бестурботны смех у такі цяжкі час. У сваім уяўленні ён маляваў сябе героем, які здзяйсняе подзвігі на вачах у Стасі. Але паступова хлопец усё больш думаў пра яе, паўтараў яе імя і не мог пражыць дня, каб не пабачыць яе ў скверыку.
Сябры заўважылі змены ў паводзінах Цімоха. Мікола Біцюг нават абвінаваціў яго ў баязлівасці, і хлопцы ледзь не пасварыліся. Цімох не мог расказаць сябрам праўду пра свае пачуцці.
Аднойчы Стася акінула Цімоха насмешлівым позіркам, і ён, ідучы дадому, упершыню паглядзеў на сябе збоку. Яго адзенне было старым і непрыглядным - чаравікі разношаныя, штаны з латкамі, сарочка малая. Ён вырашыў, што не можа знаёміцца з Стасяй у такім выглядзе.
Дыверсія і яе наступствы
У гэты час па горадзе разнесліся чуткі, што немцы аднаўляюць чыгунку. Хлопцы вырашылі, што надышоў час дзейнічаць. Мікола высушыў аманал, Цішка здабыў старую кофту, рукаў якой напакавалі выбухоўкай. Яны планавалі ўзарваць невялікі масток за чатыры кіламетры ад станцыі.
Падзеі паскорыліся, калі ў горадзе згарэла парня і з'явіліся антыфашысцкія лістоўкі. Хлопцы падазравалі, што гэта справа партызан, і крыўдзіліся, што тыя не звярнуліся да іх па дапамогу. Сымон Біцюг адправіўся на сувязь з партызанамі, а астатнія вывучалі масток і падыходы да яго.
Цімох прыдумаў, як палепшыць свой выгляд - узяць бацькаў форменны сіні касцюм, які той атрымаў яшчэ да вайны. Хлопец вырашыў таемна ўзяць толькі штаны і апрануць іх на адзін вечар, каб пазнаёміцца са Стасяй.
Але калі ён ужо быў у скверыку ў новых штанах, прыбег узбуджаны Мікола і паведаміў, што раніцай пойдзе першы цягнік. Трэба было тэрмінова дзейнічаць. Хлопцы забралі Цішку і, узброіўшыся абрэзам і гранатамі, выправіліся да мастка.
Яны чакалі да поўначы, потым падабраліся да мастка. Мікола з вінтоўкай заняў пазіцыю на насыпе, а Цімох з Цішкам усталявалі міну і падпалілі бікфордаў шнур. Выбух быў страшэнны, асвяціўшы ўвесь лес. З будкі пачалася бязладная страляніна, і хлопцы ўцяклі ў лес.
Недалёка ад Цішкавага двара іх нечакана спыніў чалавек, які загадаў падняць рукі. Пачалася перастрэлка, Цімох кінуў гранату. Пасля страшнага крыку ён скаціўся ў кар'ер і паўзком дабраўся дадому. Сінія штаны былі падраныя, а нага параненая.
Адкрыццё
Раніцай Цімох даведаўся, што на горад нібыта рабілі налёт партызаны, узарвалі мост і паранілі паліцэйскага Кірылу Сёхмана, які пад раніцу памёр. Нямецкі цягнік у той дзень не пайшоў.
Праз два дні да Цімоха прыйшоў Сымон. Ён прынёс добрыя весткі ад партызан і лекі для раны. Сымон паведаміў, што хадзіў у аптэку, і Цімох зразумеў, што Стася - не проста дзяўчына ў белай сукенцы, а ўдзельніца падполля.
Не, цяпер я ведаў усё. Ведаў, якім быў сляпым і недалёкім. Такую дзяўчыну хацеў прывабіць сінімі штанамі. Эх ты, дурніца... Тоненькая белая дзяўчына паўставала цяпер у маіх вачах у нейкім новым, казачным святле.
У тую вясновую ноч Цімох зноў адчуў пах расцвіўшага бэзу, які заўсёды нагадваў яму пра школьныя экзамены.